Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie

UZASADNIENIE

Przedmiot i przebieg procesu

1.  Pozwem z dnia 9 października 2024 r. powód – (...) im. (...) w W. – wniósł o zasądzenie od M. P. kwoty 5 170,71 zł wraz z odsetkami od kwoty 5 000 zł od dnia 29 czerwca 2024 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie od niego na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Powód wskazał, że rozwiązał umowę z pozwanym – biegłym rewidentem – o badanie sprawozdania finansowego i z tego tytułu domaga się od niego zastrzeżonej w umowie kary umownej w kwocie 5 000 zł. Ponadto powód domagał się kwoty 170,71 zł tytułem ustawowej rekompensaty za koszty odzyskiwania należności. ( pozew, k. 3-6)

2.  W odpowiedzi na pozew z dnia 14 listopada 2024 r. M. P. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych. Wskazał, że jego zdaniem umowa została rozwiązana przez powoda bezskutecznie, gdyż sam powód nie wykonał swoich obowiązków umownych. ( odpowiedź na pozew, k. 53-60)

Ustalenia faktyczne

3.  Dnia 13 marca 2023 r. (...) im. (...), jako zleceniodawca, zawarło z (...), jako zleceniobiorcą, umowę o badanie ustawowe sprawozdania finansowego za rok obrotowy kończący się 31.12.2022 r. oraz 31.12.2023 r. (§ 1 ust. 1 umowy) – przy czym faktycznie umowę podpisano dzień później. Celem tego badania było wydanie przez biegłego sprawozdania zawierającego opinię o zbadanym sprawozdaniu finansowym (czy przedstawia ono rzetelny i jasny obraz sytuacji majątkowej zgodny z ustawą o rachunkowości i polityką rachunkowości) albo odmowę wydania opinii, jeśli biegły nie jest w stanie wyrazić opinii o badanym sprawozdaniu (§ 1 ust. 2 umowy). Zgodnie z § 3 ust. 3 umowy termin przedstawienia sprawozdania finansowego za 2023 r. miał zostać ustalony do 31 stycznia 2024 r., a badanie zostać ukończone do 30 kwietnia 2024 r. W myśl § 3 ust. 4 umowy sprawozdanie finansowe miało zostać przedstawione zleceniobiorcy w postaci elektronicznej opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym, sporządzone w strukturze logicznej oraz formacie udostępnianym w (...) albo według przez siebie wybranych formatów i struktury logicznej lub w formie nieustrukturyzowanej. Ponadto w § 3 przewidziano, że strony do 31 stycznia 2024 r. ustalą szczegółowy harmonogram przeprowadzenia badania sprawozdania za dany rok obrotowy. Zleceniodawca był zobowiązany do udostępnienia zleceniobiorcy sprawozdania finansowego, ksiąg rachunkowych i wszelkich innych dokumentów oraz udzielania wyczerpujących informacji i wyjaśnień (§ 6 ust. 1 umowy). Ponadto zleceniodawca zobowiązał się współpracować ze zleceniobiorcą w celu zapewnienia sprawnego przebiegu wykonania umowy, w szczególności do niezwłocznego ustosunkowania się do zastrzeżeń i wątpliwości zleceniobiorcy oraz korygowania ksiąg rachunkowych i sprawozdania finansowego w zakresie, w którym obie strony będą przekonane o celowości zasadności wprowadzenia zmian (§ 6 ust. 2 pkt 1 i 2 umowy). Sprawozdanie z badania sprawozdania finansowego miało być przekazane nie później niż w terminie zakończenia badania za dany rok obrotowy (§ 9 ust. 3 umowy). Za badanie sprawozdania finansowego za rok 2023 r. zleceniobiorca miał otrzymać wynagrodzenie w wysokości 10 000 zł netto (§ 10 ust. 1 pkt 2 umowy). W § 13 umowy przewidziano, że rozwiązanie umowy jest możliwe w sytuacji zaistnienia uzasadnionej podstawy zgodnie z art. 66 ustawy o rachunkowości. Zleceniobiorca zobowiązał się zapłacić zleceniodawcy karę umowną w wysokości 50% wynagrodzenia w sytuacji rozwiązania przez zleceniodawcę umowy z powodów niedotrzymania przez zleceniobiorcę warunków umowy, w szczególności jeżeli zleceniobiorca nie ustali ze zleceniodawcą harmonogramu badania lub nie przystąpi do badania z przyczyn leżących po jego stronie w terminie ustalonym przez strony w tym harmonogramie (§ 14 ust. 1 pkt 1 umowy).

( umowa, k. 12-15)

4.  Umowa była dwukrotnie zmieniania co do terminu zakończenia badania sprawozdania finansowego za rok obrotowy 2022. Dnia 18 kwietnia 2023 r. zawarto aneks nr (...) do umowy, którym termin ukończenia badania (tj. termin przedłożenia sprawozdania z badania) wydłużono do 30 maja 2023 r., a dnia 31 maja 2023 r. zawarto aneks nr (...), którym termin ukończenia badania przedłużono do 15 czerwca 2023 r. Nie była to pierwsza sytuacja, w której badanie sprawozdania finansowego (...) przedłużało się – sprawozdanie biegłego rewidenta za rok obrotowy 2021 zostało ukończone 30 czerwca 2022 r.

( aneks nr (...), k. 81; aneks nr (...), k. 82; sprawozdanie za 2021 r., k. 86)

5.  Dnia 26 października 2023 r. strony uzgodniły harmonogram badania sprawozdania finansowego za rok 2023 r. Zgodnie z tym harmonogramem (...) miało przekazać podpisane sprawozdanie finansowe do 20.02.2024 r., a do 25 lutego 2024 r. przekazać dokumenty i wyjaśnienia powstałe w trakcie czynności audytowych. W styczniu i lutym 2024 r. rewident miał natomiast dokonać wyboru prób i przeprowadzić pozostałe procedury związane z dokumentami z listy zapotrzebowania. Do 1 marca rewident miał dokonać podsumowania badania i przekazać listę uwag i korekt po badaniu. (...) miało wprowadzić te korekty do dnia 5 marca, a do 10 marca strony miały uzgodnić II wersję sprawozdania finansowego. Do 15 marca 2024 r. (...) miało dostarczyć dokumenty niezbędne do wydania sprawozdania z badania, a biegły rewident do 22 marca miał wydać sprawozdanie z badania.

( harmonogram, k. 16, 113-114)

6.  Strony przystąpiły do zbierania informacji na potrzeby badania sprawozdania finansowego od początku 2024 r. Już w styczniu skierowano prośby o informację dla audytora m. in. do banku (...) oraz radcy prawnego obsługującego muzeum.

(korespondencja, k. 115-120)

7.  W toku przygotowywania sprawozdania ujawniono, że (...) nie stosowało prewspółczynnika VAT i przez to powinno zwrócić do Urzędu Skarbowego kwotę ok. 4 000 000 zł z tytułu tego podatku.

(pismo do US, k. 139; pismo do Marszałka Województwa, k. 141)

8.  Główna Księgowa B. S. wysłała rewidentowi M. P. pierwszą wersję sprawozdania finansowego za 2023 r. dnia 27 lutego 2024 r. – za jego ustną zgodą trzy dni po terminie przewidzianym w harmonogramie, ale bez rachunku przepływów pieniężnych. Pierwsze poprawki do wysłanego sprawozdania Główna Księgowa wniosła niebawem i 1 marca 2024 r. przesłała je M. P.. W marcu biegły rewident tylko sporadycznie kontaktował się w sprawie badania sprawozdania, wskazując, że pracuje obecnie nad sprawozdaniami spółek prawa handlowego. Podpisaną wersję sprawozdania wysłano biegłemu rewidentowi 28 marca 2024 r. (nie zawierało ono jednak uzgodnionego rachunku przepływów pieniężnych). Dnia 5 kwietnia Główna Księgowa przesłała już jednak kolejną wersję bilansu i rachunku zysków i strat, gdyż omyłkowo konta 601 i 602 zostały podpięte pod należności.

(zeznania B. S., k. 151v, 152v; korespondencja mailowa, k. 74, 75, 77, 121-122)

9.  Dnia 26 kwietnia 2024 r. Główna Księgowa wysłała M. P. pliki (...) w formacie (...) za rok 2021 r., przy czym bez maja, października i listopada 2021 r., gdyż nie zostały one zapisane na dysku sieciowym, tylko na komputerze poprzedniej księgowej. Podobna sytuacja miała miejsce z plikami (...) za rok 2020 r. – brakowało ich na dysku sieciowym aż sześciu.

(mail, k. 94, 96; zeznania B. S., k. 152)

10.  Dnia 30 kwietnia 2024 r. po wprowadzeniu zmian (wcześniej nie uwzględniono w sprawozdaniu zadłużenia z podatku VAT za ostatnie 3 miesiące 2023 r.) Główna Księgowa przesłała rewidentowi aktualną wersję rachunku zysków i strat oraz bilansu za 2023 r. Pliki z tymi dokumentami nie zostały podpisane elektronicznie. W rozmowie telefonicznej dyrektor (...) J. K. przystał na prośbę M. P., aby przedłużyć nieformalnie (tj. bez aneksowania umowy pisemnej) okres badania do 6 maja.

(korespondencja mailowa, k. 79, 69, 137, 139; weryfikacja podpisów, k. 70; pliki na pendrive, k. 99; zeznania J. K., k. 153v)

11.  Po długim weekendzie majowym, od poniedziałku 6 maja 2024 r., biegły rewident i Główna Księgowa w dalszym ciągu prowadzili korespondencję w sprawie sprawozdania. W wiadomości z dnia 8 maja 2024 r. biegły zarzucił, że obecnie „wychodzą nowe rzeczy które nie były przedmiotem badania w zeszłym roku”. Główna Księgowa natomiast nabierała wątpliwości co do trafności uwag biegłego rewidenta. Okazało się też, że biegły nie uwzględnił, że zmieniła się polityka rachunkowości jednostki, którą ponownie mu przesłano. Poinformował też, że pozostaje do dyspozycji do 29 maja, nawet w weekendy. W wiadomości z 9 maja 2024 r. skierowanej do sekretariatu (...) M. P. zaproponował zawarcie aneksu przedłużającego badania sprawozdania do 29 maja oraz zwrócił się o przedstawienie jasnego stanowiska w sprawie zaproponowanych przez niego korekt (wskazując jednocześnie na niespójne stanowiska Głównej Księgowej co do wysokości zwróconego podatku VAT czy zadłużenia z tytułu tego podatku). J. K. nie odpowiedział od razu na zapytania biegłego rewidenta, gdyż przebywał w delegacji.

(zestawienie korespondencji, k. 80; mail, k. 91-93; zeznania B. S., k. 152, 153; zeznania J. K., k. 153v)

12.  Dnia 13 maja 2024 r. M. P. mailowo poinformował Główną Księgową, że nie otrzymał ostatecznej wersji (...) podpisanego sprawozdania finansowego, odpowiedzi na korekty podsumowane tydzień wcześniej oraz że nadal nie został uzgodniony rachunek przepływów pieniężnych. Rachunku tego do końca współpracy z tym biegłym rewidentem nie przedstawiono.

(mail, k. 71; zeznania B. S., k. 152)

13.  Dnia 17 maja 2024 r. Dyrektor (...) podpisał oświadczenie o rozwiązaniu umowy o badanie sprawozdania finansowego. Wskazano w nim, że podstawą rozwiązania umowy jest nieprzekazanie sprawozdania z badania sprawozdania finansowego w umownym terminie, tj. do 30 kwietnia 2024 r. Oświadczenie zostało jeszcze tego samego dnia wysłane mailowo o godz. 11:00 oraz pisemnie drogą pocztową na adres rewidenta wskazany w umowie (który w międzyczasie stał się nieaktualny, bo M. P. zmienił adres prowadzenia działalności). Decyzję o rozwiązaniu umowy Dyrektor podjął po rozmowie z księgowymi i prawnikiem – uznał, że M. P. nie daje rękojmi zakończenia prac nad badaniem sprawozdania w ustawowym terminie.

(oświadczenie, k. 17; mail, k. 18; potwierdzenie nadania, k. 19; kopia koperty, k. 20; zeznania J. K., k. 153v)

14.  Dnia 17 maja 2024 r. M. P. odczytał wiadomość mailową z informacją o rozwiązaniu umowy. W odpowiedzi na to jeszcze tego samego dnia o godz. 13:52 wysłał pocztą swoje oświadczenie o rozwiązaniu umowy, powołując się na nieprzestrzeganie przez zleceniodawcę ustalonego harmonogramu, wprowadzenia korekt do sprawozdania w ostatnim dniu badania (30 kwietnia), nieprzedstawienie ostatecznej podpisanej wersji sprawozdania w strukturze logicznej (...). W piśmie M. P. podał swój aktualny adres korespondencyjny. Pismo zostało doręczone do (...) 22 maja 2024 r., a pismem z dnia 29 maja 2024 r. Dyrektor (...) ustosunkował się do nadesłanego oświadczenia (przy czym zostało ono wysłane na adres z umowy).

( oświadczenie, k. 24; wydruk z monitoringu poczty, k. 26; odpowiedź na oświadczenie, k. 29; kopia koperty, k. 30)

15.  Dnia 23 maja 2024 r. (...) wystawiło notę księgową obciążającą M. P. kwotą 5 000 zł, a pismem z dnia 11 lipca 2024 r. wystosowało do niego wezwanie do zapłaty.

(nota, k. 33; wezwanie, k. 38)

16.  (...) zleciło badanie sprawozdania finansowego innej biegłej rewident. Przesłano jej kolejną wersję sprawozdania finansowego (tj. zmodyfikowaną względem wersji z 30 kwietnia), biegła stawiła się też w (...) do przejrzenia dokumentów. Dnia 25 czerwca zostało już przesłane do jednostki nadrzędnej (Samorządu Województwa (...)).

(zeznania B. S., k. 152v; zeznania J. K., k. 153v-154)

Ocena dowodów

17.  Stan faktyczny został ustalony w oparciu przede wszystkim o przedłożone przez strony dokumenty i korespondencję e-mailową, na którą głównie powoływał się pozwany. Żadna ze stron nie kwestionowała autentyczności pism, kopii, wydruków wiadomości z poczty elektronicznej, stąd też Sąd również nie miał co do takich dowodów wątpliwości. Należało je więc ocenić jako wiarygodne i miarodajne dla ustaleń faktycznych w sprawie. Zwłaszcza korespondencja mailowa z okresu współpracy między stronami ukazuje działania stron (w przypadku (...) przede wszystkim jego Głównej Księgowej), zgłaszane przez pozwanego braki lub niedociągnięcia oraz reakcję Głównej Księgowej na te zgłoszenia.

18.  Zeznania B. S. Sąd potraktował jako dowód uzupełniający względem zebranych w sprawie dokumentów i wydruków korespondencji. Dowód z jej zeznań był wszak przeprowadzony po upływie ponad roku od czasu, kiedy umowa o badanie sprawozdania za 2023 r. była wykonywana. Co więcej – i co bardziej podważa miarodajność tego dowodu względem wydruków korespondencji e-mail – świadek zeznaje już po fakcie (po rozwiązaniu umowy), zatem jest dość zrozumiałe, że w swoich zeznaniach będzie raczej starała się bronić decyzji, którą w oparciu o między innymi jej zdanie podjął ówczesny dyrektor J. K., a swoją postawę przedstawiać w sposób korzystniejszy dla siebie i pracodawcy. Stąd też Sąd nie daje wiary, aby w kwietniu lub maju 2024 r. świadek traktowała większość uwag pozwanego jako „niedorzecznych” lub aby na większość z nich nie chciała się zgodzić. W przedstawionym przez strony (głównie pozwanego) zapisie korespondencji e-mail brak jednak takich wiadomości – z przedłożonych do akt wydruków e-mail wynika, że uwagi biegłego rewidenta były przyjmowane, a Główna Księgowa nie bała się przyznać do omyłek albo braków w dokumentacji elektronicznej. Jeśli faktycznie Główna Księgowa wyrażała takie stanowisko, o którym zeznawała, to powód mógł był powołać jako dowód w sprawie właśnie wydruki wiadomości to potwierdzających. Bez jego udokumentowania zeznania B. S. sprawiają wrażenie osądów wyrażanych ex post, a nie relacji o faktach. O ile Sąd daje wiarę, że w maju Główna Księgowa nie zgadzała się z niektórymi żądaniami czy uwagami pozwanego, to jednak nie jest już wiarygodne, aby nie zgadzała się z prawie wszystkimi i zgłaszała co do nich sprzeciw. Świadek potwierdziła natomiast, że wysłane do pozwanego sprawozdanie finansowe z dnia 30.04.2024 r. nie zawierało rachunku przepływów pieniężnych.

19.  Zeznania J. K. nie miały istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia. Dyrektor (...) nie współpracował bezpośrednio z biegłym rewidentem w pracy nad badaniem sprawozdania, a kontaktował się z nim w sprawie zmiany terminów oddania sprawozdania z badania. Dyrektor potwierdził, że Główna Księgowa w maju zgłaszała mu wątpliwości i zastrzeżenia co do uwag biegłego do sprawozdania, a swoją decyzję o wysłaniu oświadczenia o rozwiązaniu umowy opierał na informacjach od niej przekazanych.

20.  Nie jest to kwestia istotna dla rozstrzygnięcia postępowania, ale warto wskazać, że Sąd nie dał wiary twierdzeniom pozwanego, jakoby nie odebrał oświadczenia o rozwiązaniu umowy nadesłanego mu mailowo, a tylko przypadkiem wysłał swoje oświadczenie parę godzin później tego samego dnia. Nie sposób uwierzyć w zajście takiego przypadku, skoro parę dni wcześniej to pozwany zwracał się z prośbą o umowne przedłużenie terminu na przedłożenie sprawozdania z badania.

Ocena prawna

21.  Powództwo podlegało oddaleniu.

Umowa badania sprawozdania finansowego

22.  Umowa mająca za przedmiot badanie sprawozdania finansowego jest częściowo uregulowana w ustawie z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. W art. 66 ust. 7 tej ustawy (w brzmieniu aktualnym na dzień zawarcia i wykonywania umowy) przewidziano, że rozwiązanie umowy o badanie sprawozdania finansowego jest możliwe jedynie w sytuacji zaistnienia uzasadnionej podstawy. Za uzasadnioną podstawę uznaje się w szczególności:

a.  wystąpienie zdarzeń uniemożliwiających spełnienie wymagań określonych przepisami prawa dotyczącymi przeprowadzenia badania, zasadami etyki zawodowej, niezależności lub krajowymi standardami wykonywania zawodu;

b.  niedotrzymanie warunków umowy innych niż skutkujące możliwością wyrażenia opinii z zastrzeżeniami, opinii negatywnej lub odmowy wyrażenia opinii;

c.  przekształcenia, zmiany właścicielskie, zmiany organizacyjne uzasadniające zmianę firmy audytorskiej lub nieprzeprowadzenie badania.

2.  Zgodnie z art. 66 ust. 8 ustawy różnice poglądów w zakresie stosowania zasad rachunkowości lub standardów badania nie stanowią uzasadnionej podstawy rozwiązania umowy o badanie sprawozdania finansowego. W myśl art. 67 ust. 1 ustawy kierownik badanej jednostki zapewnia biegłemu rewidentowi, przeprowadzającemu badanie sprawozdania finansowego, dostęp do ksiąg rachunkowych oraz dokumentów stanowiących podstawę dokonanych w nich zapisów oraz wszelkich innych dokumentów, jak również udziela wyczerpujących informacji, wyjaśnień i oświadczeń - niezbędnych do sporządzenia sprawozdania z badania.

3.  Poza wyżej wymienionymi przepisami do umowy o badanie sprawozdania finansowego znajdą zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego o umowie zlecenia (art. 734-751 k.c.). Choć efektem końcowym takiego badania jest sporządzenie sprawozdania z badania, to jednak umowa o badanie sprawozdania finansowego nie jest umową rezultatu. Sedno takiej umowy wyczerpuje się bowiem w wykonaniu szeregu czynności, świadczenia pewnej usługi, a końcowe sprawozdanie jest tylko zwieńczeniem tego całego zespołu czynności. Przywołany wyżej art. 65 ust. 7 ustawy o rachunkowości stanowi natomiast przepis szczególny do art. 746 § 1 i 2 k.c., przewidujących możliwość wypowiedzenia umowy zlecenia (albo świadczenia usług) w każdym czasie. Należy więc uznać, że wypowiedzenie (przez jedną stronę) umowy o badanie sprawozdania finansowego jest możliwe w przypadkach określonych w art. 65 ust. 7 ustawy o rachunkowości.

4.  Nie istniały przeszkody do tego, aby do umowy badania sprawozdania finansowego strony wprowadziły także dodatkowe klauzule umowne, np. o karze umownej.

Kara umowna

5.  Zgodnie z art. 484 § 1 k.c., w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły. Zgodnie z paragrafem drugim tego przepisu jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Zastrzeżenie kary umownej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania nie zwalnia dłużnika z obowiązku jej zapłaty w razie wykazania, że wierzyciel nie poniósł szkody (por. uchwałę Sądu Najwyższego w składzie 7 sędziów o mocy zasady prawnej z dnia 6 listopada 2003 r., sygn. III CZP 61/03).

6.  Art. 484 k.c. nie określa sytuacji, w których osoba może zwolnić się z zapłaty kary umownej w całości pomimo ziszczenia się umownych przesłanek do jej naliczenia. Wynika to z tego, że przepis ten nie modyfikuje ogólnej zasady odpowiedzialności (zasady winy) funkcjonującej na gruncie zobowiązań umownych, a wynikającej z art. 471 k.c., zgodnie z którym dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Z tego powodu zobowiązany do zapłaty tej kary może bronić się zarzutem - podobnie jak każdy dłużnik zobowiązany do naprawienia szkody stosownie do art. 471 k.c. - że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi on odpowiedzialności (por. wyrok SA w Białymstoku z dnia 16 kwietnia 2019 r., sygn. I ACa 802/18, wyrok SA w Białymstoku z dnia 11 czerwca 2019 r., sygn. I ACa 460/18; wyrok SN z dnia 6 października 2010 r., sygn.. II CSK 180/10; wyrok SA w Szczecinie z dnia 22 maja 2018 r., sygn. I ACa 62/18; wyrok SA w Warszawie z dnia 9 maja 2018 r., sygn. VII Aga 275/18; wyrok SA w Łodzi z dnia 18 marca 2016 r., sygn. I ACa 805/15).

7.  W § 14 ust. 1 pkt 1 strony zastrzegły karę umowną na rzecz powoda w razie rozwiązania przez niego umowy z powodu niedotrzymania przez pozwanego warunków umowy. Postanowienie to należy jednak odczytywać razem z § 13 umowy, wedle którego rozwiązanie umowy jest możliwe w sytuacji zaistnienia uzasadnionej podstawy zgodnie z art. 66 ustawy o rachunkowości. Powód nie powoływał się na okoliczności, które mogłyby wypełniać przesłanki z art. 66 ust. 7 pkt 1 lub 3 ustawy (patrz nb. 22 lit. a i c powyżej), oświadczenie o wypowiedzeniu i twierdzenia pozwu są najbliższe przesłance z art. 66 ust. 7 pkt 2 ustawy – niedotrzymania warunków umowy innych niż skutkujące możliwością wyrażenia opinii z zastrzeżeniami, opinii negatywnej lub odmowy wyrażenia opinii. Taką okolicznością może być zawinione niedotrzymanie terminu na wykonanie badania sprawozdania finansowego i sprawozdania z tego badania – opóźnianie się z tymi czynnościami przez biegłego rewidenta nie upoważnia go przecież do wydania opinii negatywnej, z zastrzeżeniami lub odmowy wyrażenia opinii.

8.  W niniejszej sprawie powód nie dowiódł jednak, że wystąpiła przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie przez niego umowy z winy pozwanego, czyli zawinione przez biegłego opóźnienie w przeprowadzeniu badania i przedłożeniu sprawozdania z badania sprawozdania finansowego. W świetle ustalonego stanu faktycznego należało stwierdzić, że w istocie obie strony podchodziły do ustalonego dnia 26 października 2023 r. harmonogramu bardzo swobodnie, a tak naprawdę działały w oderwaniu od niego. Harmonogram przewidywał przecież przekazania sprawozdania finansowego biegłemu dwukrotnie – najpierw w celu przesłania przez biegłego uwag i korekt do sprawozdania oraz jego uzgodnienia i modyfikacji, po czym ostateczna wersja sprawozdania miała zostać przesłana już do sporządzenia końcowego badania i sprawozdania z badania. Tymczasem sprawozdanie finansowe było przesłane do biegłego co najmniej trzykrotnie i za każdym razem pozwany zgłaszał do niego uwagi. Sprawozdanie przesłane dnia 30 kwietnia (po usunięciu dopiero tego dnia omyłki w zakresie zobowiązań VAT) nie było podpisane przez Dyrektora muzeum i Główną Księgową, w związku z czym ani z kontekstu korespondencji e-mailowej, ani z tego braku podpisów pozwany nie mógł wywnioskować, że jest to ostateczna wersja sprawozdania, do którego powód nie przewiduje już wnoszenia żadnych poprawek i oczekuje już tylko na dokonanie oceny (zresztą, jak wynika z zeznań B. S., wersja sprawozdania z 30 kwietnia była jeszcze później modyfikowana i w takiej wersji przedstawiona kolejnej rewident). Do końca współpracy między stronami nie został też przedstawiony rachunek przepływów pieniężnych, który powinien być częścią sprawozdania podlegającą ocenie przez rewidenta. O tym, że powód również nie traktował terminów uzgodnionych w harmonogramie jako wiążących, świadczy zresztą także argumentacja pozwu, odwołująca się do końcowego terminu na wykonanie badania określonego w umowie (do 30 kwietnia 2024 r.), a nie do harmonogramu (który przewidywał wydanie sprawozdanie z badania do 22 marca 2024 r.).

9.  W sytuacji, gdy obie strony umowy nie stosowały się do uzgodnionego harmonogramu i skutkowało to tym, że ostatnią modyfikację do sprawozdania finansowego Główna Księgowa wprowadziła 30 kwietnia – czyli w dniu, w którym wg. umowy sprawozdanie z badania powinno być przekazane powodowi – nie można zgodzić się z twierdzeniem, że opóźnienie to było zawinione przez pozwanego. Co więcej, to pozwany w wiadomościach z maja 2024 r. proponował aneksowanie umowy i przedłużenie terminu na sporządzenie sprawozdania (tak jak to było rok wcześniej), którą to propozycję powód odrzucił. Powód nie wykazał podstaw do swoich obaw, że pozwany nie wykona sprawozdania z badania w ogóle lub w ustawowym terminie (do 30 czerwca). Jeśli powód nie zgadzał się z uwagami pozwanego do sprawozdania, to nie miał przecież umownego obowiązku ich uwzględniać - § 6 ust. 2 pkt 2 umowy uzależnia wprowadzenie korekt od przekonania obu stron umowy. Nasuwa się raczej podejrzenie, że powód obawiał się wydania przez pozwanego negatywnej opinii lub opinii z zastrzeżeniami w razie odmowy uwzględnienia sugerowanych przez niego korekt – co samo w sobie nie może w myśl art. 66 ust. 7 pkt 2 uzasadniać rozwiązania umowy badania sprawozdania finansowego.

10.  W świetle powyższego złożonego przez powoda oświadczenia o rozwiązaniu umowy nie można potraktować jako prawnie skuteczne. Konsekwentnie zatem nie ziściły się podstawy do obciążenia pozwanego karą umowną oraz rekompensatą za koszty dochodzenia należności, a żądanie powoda w tej sprawie podlegało oddaleniu. Z tej przyczyny kwestia skuteczności doręczenia tego oświadczenia na właściwy adres pozwanego była pozbawiona znaczenia i nie wymaga rozważań.

Koszty procesu

11.  Sąd nie zawarł w wyroku odrębnego orzeczenia o kosztach procesu. Zgodnie z art. 98 § 1 k.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Stroną przegrywającą sprawę był powód, zatem nie mógł on domagać się od pozwanego zwrotu jakichkolwiek kosztów. Z kolei pozwany nie zgłosił poniesienia w sprawie jakichkolwiek kosztów, których zwrotu mógłby domagać się od powoda. Zgodnie z art. 98 § 2 k.p.c. do niezbędnych kosztów procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, zalicza się poniesione przez nią koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie. Równowartość utraconego zarobku nie może przekraczać wynagrodzenia jednego adwokata wykonującego zawód w siedzibie sądu prowadzącego postępowanie. Pozwany nie był reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika, stąd nie mógł skutecznie domagać się od powoda zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Zarządzenia: (...)