Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie

UZASADNIENIE

Przedmiot i przebieg procesu

1.  Pozwem z dnia 13 sierpnia 2024 r., powód Urząd (...) z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 4 117,72 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 28 października 2022 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Dochodzona w pozwie kwota stanowi karę umowną naliczoną przez powoda w związku z zaprzestaniem przez spółkę dostarczania powodowi energii elektrycznej w miesiącach od października do grudnia 2022 r. w wyniku wypowiedzenia przez nią umowy sprzedaży energii elektrycznej nr (...) ze skutkiem na dzień 30 września 2022 r., mimo braku podstawy prawnego do jego dokonania. Postępowanie toczące się uprzednio w elektronicznym postępowaniu upominawczym zostało umorzone postanowieniem z dnia 13 maja 2024 r. wobec skutecznego wniesienia sprzeciwu i utraty mocy wydanego nakazu zapłaty (pozew, k. 3-5, pozew w epu, k. 7-25).

2.  W dniu 7 października 2024 r. pozwana spółka wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie na jej rzecz od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Kwestionowała zasadność jak i wysokość kwoty umownej, której zasądzenia domagał się powód. Wskazała, że w 2022 r. na rynku energii elektrycznej nastąpił gwałtowany wzrost ceny energii elektrycznej w związku z działaniami wojennymi na Ukrainie co wskazuje na nadzwyczajną zmianę stosunków uzasadniającą wypowiedzenie przez spółkę umowy z urzędem. Ponadto podnosił nieważność zastrzeżenia w umowie kary umownej. ( odpowiedź na pozew, k. 82-86).

3.  Na rozprawie w dniu 10 marca 2025 r. pełnomocnik pozwanego oświadczył, że pozwany jest zainteresowany ugodowym zakończeniem sprawy. Wnosił o miarkowanie kary umownej do kwoty 500 zł w ramach dochodzonego roszczenia. Sąd odroczył rozprawę do dnia 10 kwietnia 2025 r. (protokół z rozprawy, k. 135).

4.  Na rozprawie w dniu 10 kwietnia 2025 r. pełnomocnicy stron podtrzymali swoje stanowiska w sprawie. Pełnomocnik pozwanego podtrzymał swoje twierdzenia odnośnie miarkowania kary umownej do kwoty 500 zł. (protokół z rozprawy, k. 137).

Ustalenia faktyczne

5.  W dniu 25 kwietnia 2022 roku pomiędzy Skarbem Państwa – Urzędem (...) z siedzibą w W. (zamawiającym) a (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. (wykonawcą) zawarto umowę nr (...), której przedmiotem była dostawa energii elektrycznej na potrzeby Urzędu (...) do punktów poboru energii ( (...)) wskazanych w Załączniku nr 1, na zasadach określonych w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 roku – Prawo energetyczne oraz aktach wykonawczych do ww. ustawy (§ 2 ust. 1). Umowa była realizowana od dnia 1 maja 2022 r. do dnia 31 grudnia 2022 r., z zastrzeżeniem, że rozpoczęcie dostawy energii elektrycznej miało nastąpić nie wcześniej niż od daty wskazanej przez zamawiającego dla poszczególnych (...) (§ 2 ust. 2). Łączna ilość energii, która miała zostać dostarczona w okresie obowiązywania umowy do (...) zamawiającego szacowano na poziomie 680 000 kWh (§ 3 ust. 6). Energia elektryczna zakupiona na podstawie umowy zużywana była na potrzeby zamawiającego, będącego jednocześnie nabywcą końcowym w rozumieniu przepisów o podatku akcyzowym oraz odbiorcą końcowym w rozumieniu przepisów ustawy- Prawo energetyczne (§ 3 ust. 9). Wykonawca nie ponosił odpowiedzialności za niedostarczenie energii do obiektów zamawiającego w przypadku klęsk żywiołowych, innych przypadków siły wyższej, awarii w systemie oraz awarii sieciowej, jak również z powodu wyłączeń dokonywanych przez operatora systemu dystrybucyjnego ( (...)) (§ 3 ust. 25).

6.  Wykonawca miał zapłacić zamawiającemu karę umowną w wysokości 10% wynagrodzenia brutto określonego w § 4 ust. 1 umowy (624 784 zł) za odstąpienie od umowy przez zamawiającego z przyczyn leżących po stronie wykonawcy (§ 6 ust. 1). Kary umowne wymagalne były w terminie 7 dni od dnia doręczenia wykonawcy oświadczenia o ich nałożeniu (§ 6 ust. 3). W przypadku nieuiszczenia kary w terminie, z zastrzeżeniem art. 15r ¹ ust. 1 ustawy covidowej, zamawiający mógł potrącić naliczone kary umowne z przysługującego wykonawcy wynagrodzenia, bez odrębnego oświadczenia, na co wykonawca wyrażał zgodę (§ 6 ust. 4). Łączna wysokość kar umownych nie mogła przekroczyć 30% maksymalnej wartości umowy (624 784 zł) (§ 6 ust. 8).

7.  W terminie obowiązywania umowy zamawiający mógł odstąpić od części lub całości umowy w terminie 30 dni od dnia powzięcia informacji o okolicznościach uzasadniających odstąpienie, w przypadkach określonych w przepisach obowiązującego prawa, w szczególności ustawy Pzp, KC oraz w przypadkach określonych w umowie (§ 8 ust. 1). W terminie obowiązywania umowy zamawiający mógł od umowy odstąpić w trybie natychmiastowym, bez wyznaczania dodatkowego terminu, w przypadku, gdy wykonawca pomimo pisemnego wezwania naruszał warunki umowy (§ 8 ust. 3).

( umowa nr (...), k. 57-62v, załączniki do umowy, k. 63-67, opis przedmiotu umowy, k. 72-73)

8.  Pismem z dnia 6 września 2022 r. spółka (...) S.A. poinformowała Urząd, że z uwagi na wypowiedzenie jej umowy na dostawę energii na warunkach wynegocjowanych w poprzednim roku przez główny podmiot odpowiadający za dostawę energii elektrycznej z dniem 1 października 2022 r., jest ona zmuszona do wypowiedzenia umowy zawartej przez strony dnia 22 kwietnia 2022 r. za skutkiem na dzień 30 września 2022 r. Jedną z przyczyn tej sytuacji była eskalacja wojny na Ukrainie w lutym 2022 r., decyzje w zakresie polityki energetycznej kraju i wynikający z nich drastyczny wzrost cen energii w III i IV kwartale 2022 r.

( pismo z 6.09.2022 r., k. 56, kopia koperty z datą nadania, k. 56v; twierdzenia z odpowiedzi na pozew, k. 83v-84)

9.  W odpowiedzi Urząd (...) stwierdził, że wypowiedzenie umowy nr (...) jest bezskuteczne z uwagi na brak podstawy prawnej do jego dokonania. Oczekiwał przy tym realizacji tej umowy przez spółkę do dnia 31 grudnia 2022 r.

(pismo z 16.09.2022 r., k. 55, 121, wiadomość mailowa, k. 117-118)

10.  Spółka (...) w piśmie z 19 września 2022 r. podtrzymała swoje dotychczasowe stanowisko dotyczące wypowiedzenia sprzedaży energii elektrycznej z dniem 30 września 2022 r. Zaleciła urzędowi zawarcie umowy z innym podmiotem, gdyż w przeciwnym wypadku, po 1 października automatycznie zostanie on połączony z dostawcą rezerwowym.

( pismo z 19.09.2022 r., k. 54, 122, wiadomość mailowa, k. 117-118)

11.  W dniu 28 września 2022 roku Skarb Państwa – Urząd (...) zawarł z (...) sp. z o.o. z siedzibą w N. umowę dostawy energii elektrycznej.

( umowa nr (...) , k. 98-109, opis przedmiotu umowy, k. 110-112)

12.  Od dnia 1 października do 18 października 2022 r. Urząd (...) łączyła z (...) (...) S.A. w W. umowa rezerwowej sprzedaży energii elektrycznej.

( pismo z 13.10.2022 r., k. 87, umowa rezerwowej sprzedaży energii elektrycznej, k. 88-89, OWU, k. 90-93, Taryfa z załącznikami, k. 94-97)

13.  W dniu 19 października 2022 r. Urząd (...) poinformował spółkę (...), że odstępuje od umowy w części niewykonanej, obejmującej dostawę energii elektrycznej w miesiącach od października do grudnia 2022 r., z przyczyn leżących po stronie pozwanej oraz o nałożeniu na spółkę kary umownej w wysokości 62 478,40 zł, zgodnie z § 6 ust. 1 umowy. W przypadku nieuiszczenia kary w terminie 7 dni, urząd potrącał naliczoną karę z przysługującego spółce wynagrodzenia.

( pismo z 19.10.2022 r., k. 53-v, 119-120, 123-124, nota księgowa nr (...) z dnia 24.10.2022 r., k. 50)

14.  Z tytułu dostawy energii elektrycznej do odbiorcy Skarbu Państwa – Urzędu (...)za okres od 01.09.2022 r. – 30.09.2022 r. spółka (...) wystawiła fakturę VAT Nr: (...) z 07.10.2022 r. na kwotę 58 360,68 zł brutto, płatną do dnia 7 listopada 2022 r.

( faktura VAT, k. 51-52)

15.  Zgodnie z § 6 ust. 1 umowy nr (...), Urząd potrącił kwotę 58 360,68 zł z tytułu wynagrodzenia należnego spółce z karą umowną w wysokości 62 478,40 zł. Do zapłaty spłaty pozostawała kwota 4 117,72 zł.

(potwierdzenie sald rozrachunków na dzień 30/11/2022, k. 48-49)

16.  W dniu 17 stycznia 2023 r. Urząd wezwał spółkę do zapłaty kwotę 4 117,72 zł oraz 70,48 zł tytułem odsetek za opóźnienie liczonych od kwoty 4 117,72 zł za okres od 11 listopada do 31 grudnia 2022 r. Wezwanie wpłynęło do spółki w dniu 18 stycznia 2023 r.

( nota odsetkowa nr (...), k. 45, 46, kalkulator odsetek ustawowych, k. 47)

17.  E. odmówiła zapłaty wskazując, że po dokonaniu potrącenia nie ma ona żadnych zobowiązań w stosunku do Urzędu.

( potwierdzenie sald rozrachunków wraz z informacją szczegółową rozliczającą zobowiązanie spółki wobec urzędu wraz z ZPO, k. 38-43)

18.  Urząd wysyłał spółce kolejne wezwania do uregulowania zaległych należności w kwotach odpowiednio: 4 188,20 zł dla wezwania nr 2023/2/1 z dnia 6 lutego 2023 r.; 4 188,20 zł dla wezwania nr 2023/5/1 z dnia 4 maja 2023 r., 4 314,71 zł dla wezwania nr 2023/7/1 z dnia 3 lipca 2023 r. Spółka nie odpowiedziała na ww. wezwania i nie wpłaciła żądanych kwot na rzecz Urzędu.

(pismo przewodnie z 3.08.2023 r., k. 30-v, wezwanie do uregulowania należności nr 2023/2/1, k. 44, wezwanie do uregulowania należności nr 2023/5/1 wraz notą odsetkową, dokumentem księgowym oraz potwierdzeniem odbioru, k. 34-37, wezwanie do uregulowania należności nr 2023/7/1 wraz notą odsetkową, dokumentem księgowym oraz potwierdzeniem odbioru, k. 30a-33)

19.  Pismem z dnia 31 sierpnia 2023 r. Urząd(...) wezwał (...) S.A. do zapłaty kwoty 4 117,72 zł tytułem kary umownej naliczonej na podstawie § 6 ust. 1 umowy nr (...) oraz odsetek za opóźnienie liczonych od dnia 28 października 2022 r. do dnia zapłaty, w terminie 7 dni od doręczenia wezwania. Wezwanie doręczono adresatowi w dniu 6 września 2023 r.

( przedsądowe wezwanie do zapłaty, k. 27-28, potwierdzenie odbioru, k. 29)

Ocena dowodów

20.  Stan faktyczny został ustalony w oparciu o dokumenty załączone przez powoda. Ich autentyczność i wiarygodność, w świetle wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego, nie nasuwała wątpliwości Sądu. Strony zasadniczo nie pozostawały w sporze co do stanu faktycznego sprawy, lecz co do kwestii prawnych – odnośnie do tego, czy i w jakiej wysokości należna jest powodowi zapłata kwoty z tytułu naliczenia kary umownej za bezpodstawne wypowiedzenie przez pozwanego umowy łączącej strony.

21.  Sąd postanowił na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. pominąć dowód z zeznań świadków K. K. (1) i K. K. (2), dowód z przesłuchania stron oraz z opinii biegłego jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy, a dowód z opinii biegłego dodatkowo na podstawie art. 505 ⁷ § 1 k.p.c. W ocenie Sądu sprawę można było rozstrzygnąć opierając się wyłącznie na twierdzeniach obu stron jak i dowodach do sprawy przedłożonych i nie było konieczności, żeby na te same okoliczności Sąd przeprowadzał wnioskowane dowody. Twierdzenie pozwanego o dużym wzroście cen sprzedaży energii elektrycznej w drugiej połowie 2022 r. nie zostało przez powoda zaprzeczone, a ponadto wiedza o eskalacji wojny na Ukrainie w lutym 2022 r., wywołane nią zmiany w polityce energetycznej kraju (dążenie do całkowitego odcięcia od rosyjskich surowców energetycznych) oraz wynikający z tych okoliczności wzrost cen mieszczą się w zakresie wiedzy powszechnie dostępnej przeciętnie zorientowanemu mieszkańcowi Polski. Z tych więc względów, a nadto z uwagi na prowadzenie postępowania w postępowaniu uproszczonym i brak konieczności powoływania dowodu z opinii biegłego (przewidziany w art. 505 ⁷ § 1 k.p.c.) Sąd nie zdecydował się na skorzystanie z pomocy biegłego. Z kolei dowód z zeznań świadków w części, w jakiej miał dotyczyć sytuacji finansowej samej pozwanej, nie mógł mieć wpływu na rozstrzygnięcie ze względów prawnych (wymogu obiektywnej, a nie subiektywnej, indywidualnej, niemożliwości świadczenia).

Ocena prawna

22.  Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

23.  Zgodnie z art. 535 k.c. przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Stosownie zaś do art. 555 k.c. przepisy o sprzedaży rzeczy stosuje się odpowiednio do sprzedaży energii, praw oraz wody.

24.  W niniejszej sprawie strony bezsprzecznie łączyła umowa nr (...), na mocy której pozwany świadczył na rzecz powoda usługi dostawy energii elektrycznej. Pozwany dokonał wypowiedzenia tej umowy, do czego zdaniem powoda nie miał prawa z uwagi na brak stosowanego zapisu w umowie. Z tego powodu zgodnie z § 6 ust. 1 umowy naliczył pozwanemu karę umowną, z którą potrącił kwotę należnego pozwanemu wynagrodzenia za świadczone do września 2022 r. usługi sprzedaży energii elektrycznej.

25.  Pozwany powoływał się na fakt niemożności świadczenia na rzecz powoda dalszych usług z uwagi na gwałtowany wzrost ceny energii elektrycznej w 2022 r. związanej z działaniami wojennymi i wypowiedzenie mu umowy przez główny podmiot odpowiadający za dostawę energii elektrycznej.

26.  Stosownie do treści art. 475 § 1 k.c. jeżeli świadczenie stało się niemożliwe skutkiem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, zobowiązanie wygasa.

27.  Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 grudnia 2000 r. o sygn. V CKN 150/00 stwierdził, że „niemożliwość świadczenia skutkująca wygaśnięciem zobowiązania obejmuje sytuacje, gdy po powstaniu zobowiązania zaistnieje stan zupełnej, trwałej i obiektywnej niemożności zachowania się dłużnika w sposób wynikający z treści zobowiązania. Zupełność tego stanu oznacza niemożność zaspokojenia wierzyciela w jakikolwiek sposób, trwałość zaś, oznacza niezmienność w czasie wchodzącym w rachubę z punktu widzenia interesu wierzyciela, względnie z uwagi na naturę zobowiązania. Obiektywny charakter niemożności spełnienia świadczenia wyraża się natomiast w tym, że nie tylko dłużnik, ale także każda inne osoba nie jest w stanie zachować się w sposób zgodny z treścią zobowiązania, ponieważ z przyczyn o charakterze powszechnym lub dotyczących sytuacji dłużnika świadczenie jest niewykonalne”. Takie stanowisko Sąd Najwyższy utrzymywał także w późniejszym orzecznictwie (por. wyr. SN z 16.11.2018 r., sygn. I CSK 636/17).

28.  W komentarzu do przepisu art. 475 § 1 k.c. zauważono, że w powyższym wyroku Sąd Najwyższy, nie zajmując wprawdzie stanowiska w tej kwestii, gdyż nie wymagało tego rozstrzygnięcie sprawy, sformułował jednak problem, czy po dodaniu do kodeksu cywilnego przepisu regulującego klauzulę rebus sic stantibus (art. 357 ¹ k.c.) nadal zachodzi potrzeba przyjmowania rozszerzającej interpretacji pojęcia niemożliwości świadczenia o tzw. koncepcję niemożliwości gospodarczej, w której w kategoriach niemożliwości świadczenia analizowano nieprzewidywalną zmianę stosunków, ryzyko nadmiernych trudności, groźbę rażącej straty po stronie dłużnika w odniesieniu do świadczenia, które było możliwe, ale jego spełnienie wymagało od dłużnika nadzwyczajnych kosztów czy wysiłku. W literaturze przeważa jednak stanowisko, że w aktualnym stanie prawnym taka potrzeba już nie zachodzi, skoro do porządku prawnego wprowadzony został art. 357 ¹ k.c. F. Zoll, który przyjął odmiennie, jednocześnie stwierdził, że pogląd przeciwny jego stanowisku „najbardziej odpowiada literze ustawy i wyraźnemu zamiarowi przedstawienia art. 357 ¹ k.c. jako absolutnego wyjątku od zasady”. (G. Stojek [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna (art. 353-534), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018, art. 475).

29.  W ocenie Sądu w niniejszej sprawie nie zaistniały przesłanki niemożności świadczenia, które spowodowałyby wygaśnięcie zobowiązania po stronie pozwanego. Bezsprzecznie sytuacja na rynku energii elektrycznej w 2022 roku była trudna, co wynikało z sytuacji geopolitycznej za wschodnią granicą Polski i nagłym wzrostem cen. Samo to nie było jednak wystarczające do tego, by uznać, że pozwana spółka nie mogła dalej świadczyć swoich usług powodowi zgodnie z umową. Jak zostało to opisane powyżej, obiektywny charakter niemożności spełnienia świadczenia wyraża się w tym, że nie tylko dłużnik, ale także każda inne osoba nie jest w stanie zachować się w sposób zgodny z treścią zobowiązania, gdyż świadczenie nie jest w takiej sytuacji wykonalne. O braku możliwości dostarczenia energii elektrycznej odbiorcom nie może być mowy. Jakkolwiek trudna nie byłaby sytuacji na tym rynku usług, były one świadczone (o czym może świadczyć także umowa jaką powód zawarł z dostawcą „rezerwowym” jak i uprzednio ze spółką (...) sp. z o.o.) i także pozwany był zobowiązany je świadczyć zgodnie z postanowieniami umowy. Pozwany nie miał zatem żadnych podstaw do jednostronnego wypowiedzenia umowy w takim kształcie w jakim strony ją zawarły i zaprzestania jej wykonywania. Jeżeli jednak złożył takie oświadczenia i zaprzestał wykonywania swoich zobowiązań umownych, powód miał prawo do odstąpienia od umowy w części w jakiej nie została ona wykonana i nałożenia na spółkę kary umownej.

30.  Postanowienie umowne zastrzegające karę umowną (§ 6 ust. 1 umowy) było prawnie skuteczne. Nie ma prawnego wymogu, aby wszystkie podstawy faktyczne do nałożenia kary umownej były określone w tej samej jednostce redakcyjnej. Strony zastrzegły karę umowną na wypadek odstąpienia od umowy przez powoda z przyczyn leżących po stronie pozwanego – co jest postanowieniem dość standardowym i nie wywołującym wątpliwości. Okoliczności uzasadniające takie odstąpienie zostały określony bliżej w § 8 umowy (ogólnie rzecz biorąc – w razie naruszania warunków umowy przez pozwanego pomimo jednokrotnego pisemnego wezwania), nie można więc mówić, że kara umowna nie została powiązana z jakimkolwiek obowiązkiem o charakterze niepieniężnym.

31.  Treść § 6 ust. 1 w powiązaniu z § 4 ust. 1 umowy nie wywołuje też wątpliwości też co do tego, że kwotową podstawą do naliczenia kary umownej jest maksymalne wynagrodzenie wykonawcy, a nie wynagrodzenie faktycznie naliczone. W umowie jednoznacznie więc określono wysokość kary umownej.

32.  Należy też zgodzić się z powodem co do tego, że jego pismo z dnia 16 września 2022 r. informujące o braku podstawy do wypowiedzenia umowy i zawierające żądanie dalszego wykonywania umowny należało potraktować jako wezwanie do nienaruszania umowy (wymagane przez § 6 ust. 3 umowy). Powód wypełnił więc obowiązek pisemnego wezwania przed złożeniem oświadczenia o odstąpieniu od umowy.

33.  Zgodnie z art. 484 § 1 k.c., w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły. Zgodnie z paragrafem drugim tego przepisu jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Zastrzeżenie kary umownej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania nie zwalnia dłużnika z obowiązku jej zapłaty w razie wykazania, że wierzyciel nie poniósł szkody (por. uchwałę Sądu Najwyższego w składzie 7 sędziów o mocy zasady prawnej z dnia 6 listopada 2003 r., sygn. III CZP 61/03).

34.  Zdaniem Sądu przesłanki do naliczania kary umownej zaistniały. Jak wskazano już wcześniej nie zaistniała obiektywna, rzeczywista niemożność świadczenia przez pozwanego usług, do czego zobowiązała go zawarta z powodem umowa. Podjęta próba wypowiedzenia umowy przez pozwaną spółkę nie była skuteczna. Stanowiła ona naruszenie umowy i dlatego powód miał prawo naliczyć karę umowną z tego tytułu.

35.  Art. 484 k.c. nie określa sytuacji, w których osoba może zwolnić się z zapłaty kary umownej w całości pomimo ziszczenia się umownych przesłanek do jej naliczenia. Wynika to z tego, że przepis ten nie modyfikuje ogólnej zasady odpowiedzialności (zasady winy) funkcjonującej na gruncie zobowiązań umownych, a wynikającej z art. 471 k.c., zgodnie z którym dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Z tego powodu zobowiązany do zapłaty tej kary może bronić się zarzutem - podobnie jak każdy dłużnik zobowiązany do naprawienia szkody stosownie do art. 471 k.c. - że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi on odpowiedzialności (por. wyrok SA w Białymstoku z dnia 16 kwietnia 2019 r., sygn. I ACa 802/18, wyrok SA w Białymstoku z dnia 11 czerwca 2019 r., sygn. I ACa 460/18; wyrok SN z dnia 6 października 2010 r., sygn.. II CSK 180/10; wyrok SA w Szczecinie z dnia 22 maja 2018 r., sygn. I ACa 62/18; wyrok SA w Warszawie z dnia 9 maja 2018 r., sygn. VII Aga 275/18; wyrok SA w Łodzi z dnia 18 marca 2016 r., sygn. I ACa 805/15).

36.  Dla wydania rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie istotny pozostawał podniesiony przez stronę pozwaną zarzut miarkowania kary umownej.

37.  Celem miarkowanie kary umownej jest przeciwdziałanie dużym dysproporcjom między wysokością zastrzeżonej kary a godnym interesem wierzyciela (tak. wyrok SN z dnia 23.05.2013 r., IV CSK 644/12, Legalis). Przesłanki do miarkowania kary wymienione w § 2 art. 484 k.c. mają charakter wyczerpujący jednak nieostry, podlegający ocenie w realiach konkretnej sytuacji. Miarkowania kary umownej Sąd może dokonać tylko na wniosek dłużnika, który powinien jednocześnie określić, do jakiej wysokości kary umownej domaga się zmiarkowania kary.

38.  W tej sprawie w treści łączącej strony umowy nie dokonano modyfikacji samej zasady odpowiedzialności z tytułu kary umownej, opierającej się na zasadzie winy. Dlatego też przy ocenie zarzutu miarkowania kary umownej Sąd brał pod uwagę stopień zawinienia pozwanej spółki. Zdaniem Sądu ten stopień zawinienia jak i jego skutki (negatywne następstwa) dla powoda nie były tak dotkliwe, żeby obciążać go karą w maksymalnej żądanej wysokości. Za uzasadnione i nie kwestionowane w istocie przez stronę powodową uznał Sąd twierdzenia wyrażone przez pozwanego w odpowiedzi na pozew co do istotnego wzrostu cen energii w tym czasie spowodowanej sytuacją polityczną na Ukrainie, a która miała również wpływ na decyzje polityczne, jakie były podejmowane w innych krajach Europy, w tym również Polski. Ten wzrost był zatem bezsprzecznie niezależny od pozwanego. W takiej sytuacji zdaniem Sądu niesłuszne pozostawałoby obciążanie pozwanej spółki karą umowną w pełnej, ryczałtowej wysokości. Ustalona przez powoda w umowie kara umowna była i tak stosunkowo wysoka, a ponadto została już w przeważającej części pokryta w wyniku potrącenia jej z wynagrodzeniem należnym pozwanemu za częściowe wykonanie umowy. Nie bez znaczenia pozostawał też fakt, że umowa została zawarta na okres 8 miesięcy (§ 2 ust. 2 umowy), a niewykonywanie umowy dotyczyło okresu 3 miesięcy, od października do końca grudnia 2022 r. (mniej niż połowy okresu trwania umowy).

39.  W tej sprawie powód dochodził tej części kary umownej, która nie została potrącona z tej wierzytelności. Kwestia potrącenia tej części kary umownej nie była zresztą kwestionowana przez pozwaną spółkę. Pełnomocnik pozwanego wnioskował zaś o miarkowanie kary do wysokości 500 zł.

40.  Uznając argumenty strony pozwanej w tej kwestii za słuszne, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 500 zł, przyjmując, że kara umowna ponad zasądzoną kwotę jak i kwotę już uprzednio potrąconą przez powoda (58 360,68 zł), byłaby wygórowana i nieproporcjonalna do stopnia winy pozwanego w zaistniałej sytuacji (przerwania dostaw i bezskutecznego oświadczenia o wypowiedzeniu umowy). W zakresie więc w jakim żądanie pozwu nie zostało uwzględnione, powództwo oddalono.

Odsetki

41.  O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c. Zgodnie z § 6 ust. 3 umowy kary umowne wymagalne są w terminie 7 dni od dnia doręczenia wykonawcy oświadczenia o ich nałożeniu. Oświadczenie o nałożeniu kary umownej z dnia 19.10.2022 r. (k. 53) pozwany otrzymał dnia 20 października 2022 r. (pieczątka, k. 53), a zatem ostatnim dniem na wykonanie świadczenia był 27 października 2022 r. Odsetki ustawowe za opóźnienie przysługiwały powodowi od dnia wymagalności roszczenia, tj. od kolejnego dnia, czyli 28 października 2022 r. do dnia zapłaty.

Koszty procesu

42.  O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 100 ust. 1 k.p.c., zgodnie z którym w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone.

43.  Powód wygrał sprawę w 12,1% (500 / 4 117,72 * 100%). Może zatem domagać się od pozwanego zwrotu 12,1% poniesionych kosztów, na które złożyły się koszty zastępstwa procesowego w kwocie 1 350 zł (150% * 900 zł), przyznane przez Sąd w wyższej wysokości z tytułu toczącego się uprzednio postępowania w EPU (w którym czynnie uczestniczyły obie strony sporu) – na podstawie § 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych, czyli 163,35 zł. Pozwany mógł domagać się zwrotu kosztów w 87,9%, na które złożyły się także koszty 1 350 zł (150% * 900 zł) – na podstawie § 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych, czyli 1 186,65 zł. Po zbilansowaniu tych kwot otrzymuje się 1 023,30 zł i taką też kwotę, powiększoną o odsetki ustawowe za opóźnienie na podstawie art. 98 §1 ¹ k.p.c., Sąd zasądził od powoda na rzecz pozwanego.

44.  Z uwagi na to, że powód jako Skarb Państwa jest zwolniony od opłat sądowych z urzędu (art. 94 u.k.s.c.) Sąd na podstawie art. 83 ust. 2 w zw. art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Warszawa- Śródmieścia w Warszawie część opłaty od pozwu w wysokości proporcjonalnej do stopnia przegranej, a zatem w kwocie 48,40 zł (12,1% * 400 zł).

Zarządzenia: (...)