Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie

UZASADNIENIE

Przedmiot i przebieg procesu

1.  Pozwem z dnia 13 sierpnia 2024 r., powód Polski Związek Łowiecki wniósł o zasądzenie od pozwanego P. L. kwoty 39 217 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 28 czerwca 2024 roku do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych z uwzględnieniem odsetek ustawowych za opóźnienie. Powód wskazał, że pozwany pełnił funkcję Łowczego Krajowego i tym samym członka Zarządu Głównego Polskiego Związku Łowieckiego, w związku z którą wypłacono na jego rzecz świadczenie w kwocie 39 217 zł, które miało stanowić nagrodę za wyniki jego pracy. W ocenie powoda brak było podstawy prawnej do takiego świadczenia, więc powinno ono zostać przez pozwanego zwrócone. ( pozew, k. 3-14)

2.  W odpowiedzi na pozew z dnia 31 sierpnia 2024 r. pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenia na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany wskazał, że uchwała Zarządu Głównego o przyznaniu nagrody miała podstawę prawną, a źródłem obecnych sporów sądowych pomiędzy stronami były bezprawne działania Naczelnej Radcy Łowieckiej i jej prezesów, którzy próbowali podporządkowywać sobie Łowczego Krajowego i wpływać na działania Zarządu Głównego w sposób niezgodny ze statutem PZŁ lub ustawą – Prawo łowieckie. ( odpowiedź na pozew, k. 100-110)

Ustalenia faktyczne

3.  Dnia 7 lutego 2020 r. P. L. został powołany przez Ministra Klimatu na funkcję Łowczego Krajowego. Dnia 17 lutego 2020 r. wydano mu samochód służbowy, a dnia 27 marca 2020 r. (...) (...) podpisał z nim umowę o pracę na stanowisku Łowczego Krajowego z wynagrodzeniem 2 600 zł brutto + premia i dodatek za wysługę lat, z zastrzeżeniem, że wysokość taka będzie obowiązywać do czasu ustalenia docelowego wynagrodzenia w drodze uchwały (...). Z uwagi na ówczesną sytuację (wybuch pandemii Sars-cov2 i związane z tym restrykcje) (...) podjęła uchwałę o wysokości wynagrodzenia ustalając je na kwotę 20 000 zł brutto dopiero 25 czerwca 2020 r., ale w § 1 ust. 2 uchwały zastrzeżono, że wysokość wynagrodzenia jest ustalona wstecznie od dnia 7 lutego 2020 r. i zostanie wyrównana (już wcześniej zresztą P. (...) wyraził zgodę na wypłacanie Łowczemu Krajowego jednorazowej zaliczki na poczet wynagrodzenia w kwocie 45 000 zł). Wynagrodzenie Łowczego Krajowego utrzymano na tym samym poziomie uchwałą (...) z dnia 7 października 2020 r. Czynności z zakresu prawa pracy, jak np. akceptacji urlopów, wykonywał wobec P. P. (1) (...).

( akt powołania, k. 22; protokół przekazania, k. 113; umowa o pracę, k. 111-1112; uchwała (...), k. 115-116; pismo prezesa (...), k. 114; uchwała (...), k. 117; zeznania R. M., k. 343)

4.  P. L. w czasie pełnienia funkcji Łowczego Krajowego wprowadzał wiele zmian w funkcjonowaniu Polskiego Związku Łowieckiego, które przyniosły ograniczenia kosztów działalności zrzeszenia. Doszło do znacznego ograniczenia działalności (rozpoczęcia likwidacji) spółki wydającej (...) – czasopisma łowieckiego o znacznym do tamtej pory nakładzie. Dokonano zmiany w zakresie księgowości i finansów poprzez zmiany systemu księgowego oraz znaczne ograniczanie rozliczeń w gotówce, przez co Zarząd miał większą kontrolę nad wydatkami i czynnościami zarządów okręgowych oraz Ośrodków (...) ( (...)). Nawiązano współpracę z innym brokerem ubezpieczeniowym, dzięki czemu (...) uzyskał korzystniejszą ochronę ubezpieczeniową dla zrzeszenia i jego członków przy takiej samej składce. Łowczy Krajowy zrezygnował też ze współpracy z (...) Związkiem (...), która opierała się dotychczas na niekorzystnych warunkach (ponoszeniu kosztów wspólnych przedsięwzięć wyłącznie przez (...), podczas gdy do udziału w niektórych z nich uprawnieni byli wyłącznie członkowie (...)). W swojej pracy P. L. korzystał z wcześniej zdobytych doświadczeń w zarządzaniu ludźmi, codziennie odbywał spotkanie z pracownikami, na którym wskazywał zadania do wykonania, rozliczał z dotychczas podjętych czynności, ustalał sposób realizacji tych zadań.

( zeznania K. D., k. 332v; zeznania A. S., k. 335; zeznania J. B., k. 338v; zeznania T. P., k. 341; zeznania E. K., k. 352v; zeznania G. T., k. 344, 345)

5.  Działania P. L. przysporzyły mu zarówno zwolenników, jak i przeciwników, którzy zwykle przy okazji głosowań przeważali zwolenników liczebnością. Zarzucano mu np. zatajanie dokumentów przed (...) i komisją problemową nadzoru, nieprawidłowości finansowe, niestosowanie się do uchwał (...) albo stosowanie się w sposób wybiórczy. Dokonywał zmian personalnych oraz usługodawców, co skutkowało po pewnym czasie koniecznością prowadzenia sporów sądowych (np. z dostawcą usług informatycznych). P. (...) zarzucał mu ponadto niezapewnianie dostatecznej obsługi prawnej (...) (co miało związek z odmową zapłaty za część faktur wystawionych przez prawnika obsługującego (...), które Zarząd Główny uznał za zawyżone). Dnia 28 lipca 2021 r. (...) podjęła kolejną uchwałę o wysokości wynagrodzenia Łowczego Krajowego, nr (...), tym razem ustalając je na kwotę 5 000 zł brutto wynagrodzenia zasadniczego i zastrzegając premię uznaniową do 500% wynagrodzenia zasadniczego w skali miesiąca, przyznawaną przez Naczelną Radę. W uzasadnieniu uchwały wyartykułowano zarzuty do sprawowania funkcji przez Łowczego Krajowego, ale też do dotychczasowej polityki Naczelnej Rady, która „ w sposób dalece niewystarczający, jak pokazuje życie, wykorzystywała ustawowe atrybuty w celu mobilizowania kolejnych łowczych krajowych i składów Zarządu Głównego do współpracy w realizacji celów jakie stoją przed Zrzeszeniem”. P. L. zarzucono np. lekceważenie stanowisk (...) i komisji nadzoru i kontroli (...), utrudnianie sprawowania kontroli, nieudzielanie odpowiedzi na zapytania od członków (...), nieobiektywne i nierzetelne przedstawianie stanowisk (...) w przestrzeni publicznej. Na podstawie tej uchwały sprawujący wówczas faktycznie funkcję P. (...) (jego powołanie zostało później uchylone) wręczył 30 lipca 2021 r. P. L. wypowiedzenie warunków pracy i płacy. Uchwała (...) została następnie uchylona decyzją Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 30 listopada 2021 r. w ramach uprawnień nadzorczych Ministra z powodu niezgodności ze statutem.

( zeznania K. D., k. 333, 334; zeznania A. S., k. 334; zeznania J. B., k. 339; zeznania R. M., k. 342v, 343; zeznania E. K., k. 352; uchwała (...) z uzasadnieniem, k. 170-171; wypowiedzenie, k. 172- 174; decyzja Ministra, k. 175-179)

6.  Dnia 22 marca 2022 r. P. P. (2) jako P. (...) wręczył P. L. oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Oświadczenie to nie bazowało na żadnej wcześniej podjętej uchwale (...). Dzień później sekretarz stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska przedstawił jego stanowisko wskazując, że oświadczenie to nie wywołuje skutków co do sprawowania funkcji Łowczego Krajowego przez P. L..

( oświadczenie o rozwiązaniu, k. 180-181; pismo Ministerstwa, k. 183)

7.  Z uwagi na działania P. (...) Zarząd Główny (w osobie E. K. i D. P. (1) L. był z głosowania w swoim przedmiocie wyłączony) podjął dnia 22 marca 2022 roku uchwałę (...) o zawarciu z Łowczym Krajowym P. L. umowy o świadczenie usług zarządzania o treści stanowiącej załącznik nr 1 do uchwały. Umową powierzono P. L. kierowanie i prowadzenie spraw (...) w okresie pełnienia funkcji w Zarządzie Głównym, zobowiązano go do świadczenia tych usług osobiście. P. L. oświadczył, że w dacie zawierania umowy nie pozostaje już w stosunku pracy z (...) i nie świadczy na jego rzecz jakichkolwiek usług lub czynności na podstawie umów cywilnoprawnych. Umowa została zawarta na czas określony – na czas pełnienia funkcji Łowczego Krajowego w Zarządzie Głównym (...). Za świadczenie usług na podstawie umowy P. L. przysługiwało wynagrodzenie w wysokości 30 000 zł brutto miesięcznie. Miał też prawo do przerwy w wykonywaniu obowiązków umownych w wymiarze 26 dni w każdym roku kalendarzowym, wynagrodzenia z tytułu czasowej niezdolności do realizacji umowy w wysokości 80% części stałej wynagrodzenia. P. L. nie był natomiast uprawniony do przelania na osoby trzecie jakichkolwiek wierzytelności wynikających z umowy. Projekt umowy o świadczenie usług był opracowany przez prawnika biura zarządu. Umowa o świadczenie usług zarządzania była zmieniona na podstawie uchwały Zarządu Głównego (...) z 9 października 2022 r. w ten sposób, że wynagrodzenie podwyższono do kwoty 34 800 zł. Dyrektor Biura Zarządu Głównego G. T. wydał odrębne polecenie na piśmie pracownikom kadr dotyczące dalszej wypłaty wynagrodzenia Łowczemu Krajowemu.

( uchwała (...), k. 25; umowa o usługi zarządzania, k. 26-30; uchwała 227/2022, k. 31; aneks, k. 33; zeznania G. T., k. 344v, 345)

8.  Argumentem dla Zarządu Głównego, poza wskazanym w uchwale ogólnym przepisem statutu o sprawowaniu przez Zarząd Główny zarządu majątkiem zrzeszenia, była uchwała (...) z dnia 25 maja 2019 r. nr (...) w sprawie m.in. ustalania zasad obciążania majątku zrzeszenia powyżej kwoty 100 000 zł brutto – Zarząd Główny mógł tego dokonywać bez konieczności uprzedniej zgody (...).

( uchwała(...) k. 204)

9.  Dnia 19 maja 2022 r. (...) podjęła uchwałę o wycofaniu wypowiedzenia dyscyplinarnego Łowczego Krajowego i zobowiązała P. (...) R. M. do przeprowadzenia negocjacji z Łowczym Krajowym o wycofanie dochodzenia roszczenia związanego z nieprawnym wypowiedzeniem pracy.

( uchwała (...), k. 182).

10.  Dnia 31 stycznia 2023 r. (...) podjęła dwie uchwały o stwierdzeniu nieważności uchwał Zarządu Głównego nr (...) i (...), powołując się na to, że uchwały te wbrew obowiązkowi nie zostały przekazane (...) i przez to uniemożliwiono jej wykonywanie uprawnień kontrolnych nad Zarządem Głównym. Faktycznie bowiem uchwały te nie zostały przekazane, a w udostępnianym (...) rejestrze uchwał zostały wpisane tylko z numeru i daty wydania. G. T. uznał, że przekazanie uchwały wraz z załącznikiem spowoduje jej upublicznienie, co zdarzyło się przy okazji wcześniejszych uchwał określających wynagrodzenie Łowczego Krajowego.

( uchwały (...), k. 34-39; zeznania G. T., k. 345)

11.  Dnia 27 października 2023 r., w okresie przyznawania nagród dla pracowników (...) („hubertówek”) Zarząd Główny w osobach członków E. K. i D. P. (2) (P. L. był z głosowania wyłączony) podjął uchwałę nr (...) w sprawie przyznania Łowczemu Krajowemu P. L. nagrody za uzyskane wyniki finansowe. Inicjatywa wypłacenia tej nagrody wyszła właśnie ze strony tych członków Zarządu Głównego. Uchwałą zdecydowano o przyznaniu mu nagrody w kwocie 39 217 zł netto za uzyskany przez Zarząd Główny wynik finansowy w roku obrotowym 2022 r. W uzasadnieniu uchwały wyjaśniono, że w 2022 (...) osiągnął dodatni wynik finansowy w kwocie 3 921 772,73 zł, a sam Zarząd Główny – 2 439 911,47 zł. Ponadto wskazano, że zarówno kontrakt jak i poprzednio obowiązująca umowa o pracę nie zawierała nagród, „trzynastek” czy premii, jak również innych dodatkowych składników wynagrodzenia. Przyznana nagroda wynosiła 1% dodatniego wyniku finansowego. Tekst uchwały opracował do oceny Zarządu Głównego prawnik Zarządu K. G., członkowie zarządu jednak dokonali w jej treści modyfikacji. Uchwałę wykonano 9 listopada – kwotę przyznanej nagrody przelano na konto bankowe P. L..

( uchwała, k. 23-24; historia rachunku, k. 42; zeznania E. K., k. 351v)

12.  Sprawozdanie finansowe za rok obrotowy 2022 r. zostało przyjęte przez Zarząd Główny uchwałą nr(...) r. z dnia 9 stycznia 2024 r. Nie zostało natomiast do tej pory przyjęte przez (...).

( uchwała 10/2024, k. 40-41; zeznania A. S., k. 334v)

13.  W sprawozdaniu finansowym za 2018 r. – rachunku zysków i strat - obejmującym Polski Związek Łowiecki (Zarząd Główny, zarządy okręgowe, ośrodki hodowli zwierzyny) wykazano stratę na poziomie 8 111 806,08 zł. W 2019 r. wykazano stratę w kwocie 6 974 843,13 zł, w 2020 r. wykazano dodatni wynik w kwocie 920 759,34 zł, w 2021 r. wykazano dodatni wynik w kwocie 4 643 163,49 zł. Sprawozdania za 2018-2021 r. były opublikowane w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Badanie sprawozdania finansowego z 2021 r. przeprowadziła firma (...) Sp. z o.o. wybrana przez (...) w drodze uchwały z dnia 19 maja 2022 r., nr (...). (...), kierujący zespołem prowadzącym badanie sprawozdania, ocenił, że przedstawia ono rzetelny i jasny obraz sytuacji majątkowej i finansowej jednostki na dzień 31.12.2021 r. oraz jej wynik finansowy, jest zgodne co do formy i treści z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa i statutem oraz zostało sporządzone na podstawie prawidłowo prowadzonych ksiąg rachunkowych zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości.

( sprawozdania finansowe, k. 144, 151, 158v, 165v; uchwała 499/2022, k. 238; skrócone sprawozdanie z badania, k. 167v-168; sprawozdanie z badania, k. 266-273)

14.  Dnia 19 stycznia 2024 r. P. L. został odwołany z funkcji Łowczego Krajowego przez Ministra Klimatu i (...). Przez kolejne 6 miesięcy nie pozostawał zatrudnionym.

( odwołanie - bezsporne; przesłuchanie powoda, k. 354)

15.  Pismem z dnia 19 czerwca 2024 r. Polski Związek Łowiecki działając przez pełnomocnika wezwał P. L. do zwrotu kwoty 39 217 zł wypłaconej na podstawie uchwały (...) w terminie 7 dni od otrzymania wezwania. Pismo zostało doręczone adresatowi 21 czerwca 2024 r.

( wezwanie, k. 45-46; monitoring przesyłki, k. 48)

16.  P. L. w 2024 r. z wynagrodzenia i oszczędności utrzymywał dwie uczące się córki oraz syna, który z racji bycia członkiem polskiej reprezentacji strzeleckiej ponosi wydatki na wyjazdy i amunicję. Pozostawał we wspólności majątkowej ze swoją żoną, która pracowała jako nauczycielka.

( przesłuchanie powoda, k. 354v)

Ocena dowodów

17.  Stan faktyczny został ustalony przede wszystkim w oparciu o dokumenty przedłożone przez strony. Ich autentyczność, w świetle wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego, nie nasuwała wątpliwości Sądu i nie była kwestionowana przez strony. Strony pozostawały natomiast w sporze co do oceny pewnych faktów i ich istotności dla sprawy.

18.  Strona powodowa kwestionowała wiarygodność sprawozdania finansowego za 2022 r. i rzetelność głównego rewidenta badającego to sprawozdanie J. W.. Tym niemniej w toku postępowania powód nie przedstawił żadnych konkretnych zarzutów co do tego sprawozdania lub dokumentów, które podważałyby wiarygodność sprawozdania albo rzetelność biegłego rewidenta. Pełnomocnik powoda oraz świadkowie przez niego zgłoszeni (R. M., A. S.) takich zarzutów nie zgłosili, ograniczając się do powoływania dokumentu z audytu, który miał zostać sporządzony na zlecenie (...) po opuszczeniu przez pozwanego funkcji Łowczego Krajowego. Żadnego fragmentu takiego sprawozdania z audytu w sprawie jednak nie przedstawiono, podobnie jak nie przedłożono dowodów na to, by jakieś dane ze sprawozdania finansowego za 2022 były jawnie nieprawdziwe, nierzetelne lub zmanipulowane. Niezrozumiały był przy tym zarzut świadków, że dodatni wynik finansowy został osiągnięty dzięki „przerzucaniu kosztów na okręgi” (tj. zarządy okręgowe, albo (...)), skoro sprawozdania przedstawiają zbiorczy bilans i rachunek zysków i strat całego (...) Zarządu Głównego, zarządów okręgowych, (...) i stacji badawczej C.. Tym samym Sąd nie uznał za udowodnione, aby sprawozdanie finansowe za 2022 r. było dotknięte wadami lub uchybieniami, które dyskredytują jego wiarygodność.

19.  Dowód z zeznań świadków ostatecznie nie miał doniosłego znaczenia w sprawie z uwagi na to, że w większości wypowiedzi świadków były mało precyzyjne, tendencyjne (świadkowe powołani na wniosek pozwanego chwalili jego działania, a na wniosek powoda – krytykowali, opisując obszernie swoje opinie i odczucia, niekoniecznie twarde fakty) i przez to trudno było na ich podstawie zrekonstruować prawdziwy stan rzeczy. Na przykład K. D. mówił o zerwaniu umowy z dotychczasowym ubezpieczycielem, natomiast G. T. o zmianie brokera (tak też zeznał R. M.) która umożliwiła zawieranie bardziej korzystnych umów z dotychczasowym ubezpieczycielem. W razie takich sprzeczności Sąd dał wiarę zeznaniom G. T. lub E. K., gdyż nie tylko zeznawali w sposób bardziej precyzyjny i konkretny, ale też świadkowie ci byli bezpośrednio zaangażowani w pracę Zarządu Głównego (E. K. jako jego członkini, G. T. jako dyrektor biura) i mieli udział w podejmowaniu lub wykonywaniu decyzji Łowczego Krajowego, czego nie można powiedzieć o pozostałych świadkach powołanych na wniosek pozwanego. Jeden fakt, który zgodnie przewija się w zeznaniach świadków i nie budzi absolutnie żadnych wątpliwości, to to, że istniał spór o władzę pomiędzy częścią (...), popierającą jej P. (R. M. i przejściowo P. P. (2)), a Zarządem Głównym (który też miał swoich zwolenników wśród niektórych członków (...)), w którym władze (...) starały się zmaksymalizować swój wpływ na decyzje Zarządu Głównego, a z kolei Zarząd Główny przed tymi wpływami się bronił i prowadził działalność bez względu na stawiane przez (...) zarzuty.

20.  W świetle zeznań świadków oraz sprawozdań finansowych, których wiarygodność – jak wyżej wskazano – nie została podważona, Sąd uznał za udowodnione, że P. L. zasadniczo wywiązywał się sumienne z zadań Łowczego Krajowego, a także podjął szereg decyzji w celu usprawnienia i uwspółcześnienia procedury zarządzania Polskim Związkiem Łowieckim, które przyniosły skutki w postaci dodatniego wyniku finansowego w roku 2022 r. Niezrozumiały jest postawiony przez R. M. i A. S. zarzut przerzucania kosztów na inne jednostki (...) („okręgi”, tj. zarządy okręgowe), skoro z treści sprawozdań finansowych wynika, że mają one charakter skonsolidowany i bazują na wynikach zarówno zarządu głównego, jak i zarządów okręgowych oraz (...). Pozwany i świadkowie powołani na jego wniosek nie kwestionowali też, że (...) nadal przynoszą stratę Związkowi, ale rzecz w tym, że jest ona mniejsza niż w czasach sprzed wprowadzenia przez pozwanego obowiązku dokonywania rozliczeń za pomocą rachunków bankowych, a nie gotówki. Świadek R. M. przywoływał jeszcze inne zarzuty – zawyżanie cen bażantów na polowaniach, utrata bazy danych dotyczących (...) za 2023 r., wdrożenie fatalnego systemu księgowego który musiał być zmieniony przez następcę pozwanego na funkcji Łowczego Krajowego. Zważywszy jednak na to, że świadek ten (jako P. (...)) był osobą w praktycznie bezpośrednim konflikcie z pozwanym, to do jego zeznań Sąd podchodził z dużą ostrożnością. Powód z pewnością mógłby bowiem te same twierdzenia wykazać dowodami nieosobowymi, czego jednak nie uczynił.

21.  Sąd nie dał natomiast wiary zeznaniom samego Pozwanego co do jego stanu majątkowego i rodzinnego po otrzymaniu nagrody. Nie sposób bowiem uwierzyć, że pozwany jako sprawny zarządca – najpierw w prywatnym przedsiębiorstwie, potem w Zarządzie Głównym (...) tak gospodarował swoimi środkami finansowymi, że w 6 miesięcy po odwołaniu z funkcji Łowczego Krajowego stracił je wszystkie i wydał na edukację oraz zajęcia dzieci – zwłaszcza w sytuacji, w której jego małżonka również zarabia (nawet jeśli dużo mniej od samego pozwanego). Takie twierdzenia Sąd potraktował jako gołosłowne i niepoparte na żadnym innym materiale dowodowym sprawy. Z tego względu zeznania pozwanego nie stanowiły podstawy dokonania ustaleń w poprzedniej części uzasadnienia.

22.  Sąd na posiedzeniu przygotowawczym pominął dowód z zeznań E. S., J. W., A. D., M. G., K. M., M. S. i A. M. na podstawie art. 235 ² § 1 k.p.c. Przesłuchanie tak dużej liczby świadków służyłoby tylko przewlekaniu postępowania, i to w sytuacji, gdy zeznania większości z nich byłyby zapewne zupełnie przewidywalne – tak jak w gruncie rzeczy przewidywalne były zeznania A. S., K. D., J. B. i T. P.. Z uwagi na przedmiot sprawy, którym była jednorazowa nagroda wypłacona pozwanemu na podstawie uchwały Zarządu Głównego, a nie audyt działalności pozwanego przez cały okres sprawowania funkcji Łowczego Krajowego, przesłuchanie byłej i aktualnej księgowej (...) wykraczałoby zdecydowanie ponad niezbędny zakres postępowania dowodowego. Z kolei przesłuchanie J. W. nie było niezbędne, gdyż wniosek ten zgłosił pozwany, a Sąd dokonał oceny wiarygodności sprawozdania finansowego zgodnie z twierdzeniami pozwanego.

23.  Sąd na ostatniej rozprawie postanowił pominąć dowód z „Aneksu nr (...)” do umowy o świadczenie usług zarządzania, złożony na tejże rozprawie po przesłuchaniu świadka E. K. jako spóźniony na podstawie art. 235 ² § 1 w zw. z art. 205 ¹² § 1 k.p.c. Został on złożony zdecydowanie po zakończeniu posiedzenia przygotowawczego w sprawie, a pozwany nie przedstawił żadnych okoliczności usprawiedliwiających jego złożenie dopiero w tym momencie – nie może być takim usprawiedliwieniem to, że dokument został „znaleziony” dopiero niedawno. Ze złożeniem tego wniosku dowodowego łączyło się też zgłoszenie spóźnionego twierdzenia o tym, że wypłacenie nagrody miało swoją podstawę w aneksie do umowy świadczenia usług zarządzania. Należy podkreślić, że ani w pismach procesowych, ani w toku posiedzenia przygotowawczego, ani na pierwszych dwóch rozprawach pozwany nie powoływał się na takie twierdzenie, które jest zresztą sprzeczne z uzasadnieniem samej uchwały, w której wskazano, że wynagrodzenie w kontrakcie menedżerskim nie przewiduje nagród, premii czy innych składników wynagrodzenia. Dopuszczenie przez Sąd takiej istotnej zmiany twierdzeń pozwanego i przywołanie nowego dowodu po terminach prekluzyjnych byłoby wyrazem nielojalności procesowej względem drugiej strony, która żadnych takich spóźnionych twierdzeń i dowodów nie zgłosiła, szanując tym samym rolę posiedzenia przygotowawczego i stosując się do art. 205 ¹² § 1 k.p.c. Wszakże zgłoszenie takiego dowodu przez pozwanego w odpowiednim czasie mogłoby ukierunkowywać postępowanie dowodowe na inne tematy (np. dlaczego w rzeczonej kopii aneksu brakuje numeru i daty podjęcia uchwały o nagrodzie a także samej daty zawarcia aneksu nr (...)), a poszanowanie praw drugiej strony wymagałoby umożliwienie jej (czyli powodowi) odniesienie się do nowego twierdzenia oraz zgłoszonego dowodu, co z pewnością przedłużyłoby postępowanie. Z tego względu omówiony powyżej dowód został pominięty.

Ocena prawna

24.  Powództwo zasługiwało na uwzględnienie praktycznie w całości.

25.  Sąd uznał, że uchwała nr (...) zapadła bez ważnej podstawy prawnej, a zatem dokonana na jej podstawie wypłata na rzecz pozwanego nie ma ważnej podstawy prawnej i jest świadczeniem nienależnym, które pozwany powinien zwrócić powódce.

Nienależne świadczenie

26.  W myśl art. 410 §§ 1 i 2 k.c., przepisy artykułów poprzedzających [dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia] stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Zgodnie z przeważającym poglądem przez pojęcie nieważnej czynności prawnej należy rozumieć czynność nieważną ab initio i ipso iure, określaną zazwyczaj jako czynność bezwzględnie nieważna. W ten sposób należy także ocenić świadczenie spełnione po tym, jak czynność prawna kulejąca stała się ostatecznie bezskuteczna albo po tym, jak czynność podlegająca wzruszeniu została wzruszona (R. Trzaskowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna, wyd. II, red. J. Gudowski, Warszawa 2018, art. 410). Zgodnie zaś z art. 39 § 1 k.c. jeżeli zawierający umowę jako organ osoby prawnej nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę prawną, w której imieniu umowa została zawarta. Przepis ten odnosi się do podmiotu „zawierającego umowę jako organ osoby prawnej”, a zatem należy go rozumieć szeroko – takim podmiotem może być więc także funkcjonujący organ osoby prawnej, ale pozbawiony kompetencji do zawarcia umowy. Wówczas ważność czynności jest uzależniona od zgody właściwie umocowanego organu.

27.  Zgodnie z art. 32 ust. 3 ustawy – Prawo łowieckie Polski Związek Łowiecki oraz koła łowieckie działają na podstawie ustawy oraz statutu uchwalonego przez Krajowy Zjazd Delegatów Polskiego Związku Łowieckiego i zatwierdzonego przez ministra właściwego do spraw środowiska. Statut określa w szczególności kompetencje organów Polskiego Związku Łowieckiego i organów koła łowieckiego, tryb dokonywania ich wyboru, zmiany bądź uzupełnienia składu, fundusze i majątek Polskiego Związku Łowieckiego oraz koła łowieckiego, a także sposób ich tworzenia, nabywania i zbywania oraz tryb działania organów Polskiego Związku Łowieckiego oraz organów koła łowieckiego (art. 32 ust. 4 pkt 3, 5,6 Prawa łowieckiego). W myśl art. 32a ust. 1 pkt 3 Prawa łowieckiego Zarząd Główny jest organem zarządzającym i reprezentującym Polski Związek Łowiecki na zewnątrz, nadzorującym działalność zarządów okręgowych, a także realizującym inne zadania przewidziane statutem. W skład Zarządu Głównego wchodzi Łowczy Krajowy powoływany i odwoływany przez ministra właściwego do spraw środowiska oraz członkowie w liczbie 2 do 4 (art. 32 ust. 5 pkt 1 i 2 Prawa łowieckiego). Widać zatem, że kompetencje Zarządu Głównego zostały określone w ustawie w sposób dość ogólny, a organom (...) przyznano dość szeroką swobodę ukształtowania swojego wewnętrznego ustroju i podziału zadań.

28.  Statut Polskiego Związku Łowieckiego wg brzmienia z 16 lutego 2019 r. (k. 51-81) określał, że zadaniem (...) jest m. in. ustalanie wynagrodzenia łowczego krajowego i zasad wynagradzania pracowników zrzeszenia (§ 82 ust. 3 pkt 33, k. 70). Z kolei zadaniem Zarządu Głównego jest zarządzanie majątkiem zrzeszenia (§86 ust. 2 pkt 7, k. 71). Zgodnie z § 87 ust. 1 pkt 2 Statutu (k. 72) zadaniem Łowczego Krajowego jest składanie oświadczeń woli w imieniu Zarządu Głównego na podstawie stosownej uchwały tego Zarządu i wykonywanie czynności kierownika jednostki w zakresie prawa pracy w stosunku do pracowników zrzeszenia. W ust. 2 tego paragrafu zastrzeżono jednak, że czynności w zakresie umowy o pracę, w tym zawieranie, aneksowanie, rozwiązanie umów dokonuje P. (...).

29.  Paragraf 87 ust. 2 Statutu jednoznacznie więc przyznaje wykonywanie kompetencji z zakresu prawa pracy w stosunku do Łowczego Krajowego P. (...). Brzmienie tego postanowienia statutu nie może budzić wątpliwości co do tego, że nie zawiera on wyczerpującego, enumeratywnego określenia uprawnień P. (...), tylko wymienia je przykładowo („w tym”). W ten sposób uniknięto sytuacji, w której albo Łowczy Krajowy miałby zawierać umowę z samym sobą (z jednej strony działając w imieniu (...), z drugiej jako pracownik (...)) i być z sobą samym w stosunku podległości służbowej, albo miałby to czynić Zarząd Główny składający się z osób powołanych na wniosek Łowczego Krajowego (art. 32a ust. 5 pkt 1 Prawa łowieckiego). Przyjmowanie rozwiązań służących eliminowaniu podobnego rodzaju sytuacji występuje także w polskim prawodawstwie – na przykład zgodnie z art. 7 i 8 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych wynika, że zasadniczo czynności prawa pracy w stosunku do pracowników urzędu gminy wykonuje wójt, ale czynności z zakresu prawa pracy wobec wójta wykonuje w części przewodniczący rady gminy i w części zastępca wójta (a z kolei wynagrodzenie wójta określna rada gminy w drodze uchwały).

30.  To, że § 87 ust. 2 statutu przyznaje P. (...) kompetencję do wykonywania różnych czynności z zakresu prawa pracy względem Łowczego Krajowego, a nie tylko wymienionych przykładowo w tym przepisie, dowodziła także praktyka – R. M. zeznał, że podpisywał listę płac pozwanego i udzielał mu urlopów w czasie, kiedy jeszcze nie wybuchł spór między Łowczym a (...).

31.  Z uwagi na powyższe należało dojść do wniosku, że kompetencję do zawarcia umowy o pracę z Łowczym Krajowym i wykonywania czynności z zakresu prawa pracy ma tylko P. (...), a jego wynagrodzenie może ustalać tylko (...) w drodze uchwały. Tym samym nie można zgodzić się z pozwanym, jakoby Zarząd Główny mógł przyznawać Łowczemu Krajowemu jakiekolwiek świadczenia w rodzaju nagród czy premii. Przyznawanie takich środków jest typową czynnością pracodawcy, więc przyznawanie sobie przez Zarząd Główny takiej kompetencji prowadzi do obejścia § 87 ust. 2 statutu i przypisania sobie uprawnień P. (...). Nie można wywodzić kompetencji do przyznawania Łowczemu Krajowemu jakichś dodatkowych świadczeń z § 86 ust. 2 pkt 7 statutu, który wyznacza Zarządowi Głównemu zarządzania majątkiem zrzeszenia, oraz uchwały (...) z dnia 25 maja 2019 r. nr (...), umocowującej zarząd do dokonywania obciążeń majątku zrzeszenia do kwoty 100 000 zł bez zgody (...). W interpretacji statutu jako aktu normatywnego wewnętrznego znajduje zastosowanie powszechnie przyjęta reguła wykładni prawa, zgodnie z którą przepis szczególny wyłącza przepis ogólny – ogólna kompetencja do zarządzania majątkiem nie może więc przyznawać uprawnień tam, gdzie statut wyraźnie przyznaje kompetencję innemu podmiotowi, w przypadku wynagrodzenia Łowczego – (...) i Prezesowi (...) (nawet jeśli, wbrew argumentacji strony powodowej, nie zachodzi tutaj przypadek czynności „z samym sobą” – kolegialnego Zarządu Głównego nie można utożsamiać z Łowczym Krajowym).

32.  Z uwagi na powyższe nie można stwierdzić, aby uchwała (...) miała ważną podstawę czy to w ustawie, czy to w statucie, czy też w innym wewnętrznym akcie normatywnym organów (...). Stwierdzono zresztą wprost w uzasadnieniu uchwały, że przyznawane świadczenie nie wynika ani z umowy o pracę (wówczas już rozwiązanej), ani z obowiązującego kontraktu menedżerskiego. Stanowiło ono zatem w zamiarze Zarządu Głównego dodatkową, niepowiązaną z zatrudnieniem Łowczego gratyfikację za osiągnięte rezultaty sprawowania funkcji Łowczego Krajowego. Takiego rodzaju świadczenie ma jednak charakter wyraźnie pracowniczy, a zatem może być przyznane Łowczemu Krajowemu tylko na podstawie uchwały (...), a nie Zarządu Głównego. Wypłacona pozwanemu nagroda w kwocie 39 217 zł nie miała więc ważnej podstawy prawnej, która następczo później też nie powstała ( (...) nie zatwierdziło tej wypłaty w drodze uchwały) i z tego względu stanowi ono świadczenie nienależne, które pozwany powinien zwrócić powodowi.

33.  Zgodnie z art. 409 k.c. obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Korzyść otrzymana w pieniądzu polega nie tylko na przysporzeniu, ale też oszczędzeniu wydatków, które bez tego przysporzenia musiałyby być pokryte z własnych środków. Z tego względu „zużycie lub utrata” korzyści otrzymanej w pieniądzu może nastąpić tylko w skrajnych wypadkach. Pozwany nie wykazał, aby taki przypadek miał miejsce w tej sprawie – dowód z jego przesłuchania Sąd uznał za niewiarygodne, a tym samym zużycie lub utratę korzyści za nieudowodnione.

Zasady współżycia społecznego

34.  Zgodnie z art. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Zasady współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c. są pojęciem pozostającym w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności danej sprawy i w takim całościowym ujęciu wyznaczają podstawy, granice i kierunki jej rozstrzygnięcia w wyjątkowych sytuacjach, które przepis ten ma na względzie. Dlatego dla zastosowania art. 5 k.c. konieczna jest ocena całokształtu szczególnych okoliczności danego wypadku w ścisłym powiązaniu nadużycia prawa z konkretnym stanem faktycznym (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 sierpnia 2023 r., sygn. I CSK 6628/22; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 2021 r., sygn. IV CSK 578/21). Art. 5 k.c. wprowadzają więc do orzecznictwa sądów pewien „bezpiecznik” na wypadek, gdy wydawane rozstrzygnięcie zasądzające świadczenie, pomimo usprawiedliwionych podstaw w przepisach prawa i stanie faktycznym sprawy, byłoby oczywiście niesłuszne. Zasady współżycia społecznego nie mogą natomiast służyć przyznawaniu uprawnień, które z prawa nie wynikają (nie można zasądzić świadczenia z powołaniem się na art. 5 k.c.), a ponadto z reguły nie może powołać się na naruszenia zasad współżycia społecznego ten podmiot, który sam też je narusza (tzw. zasada czystych rąk). Podkreślić należy, że przyznanie pozwanemu ochrony na podstawie art. 5 k.c. powinno mieć charakter wyjątkowy i szczególny.

35.  Stan faktyczny tej sprawy nie uzasadniał twierdzenia, że domaganie się przez (...) zwrotu wypłaconej nienależnie pozwanemu nagrody naruszał drastycznie zasady współżycia społecznego. Jak już to wyjaśniono, Sąd nie przyjął za udowodnionych zarzutów stawianych pozwanemu przez ówczesnego P. (...), lecz ustalił, że pozwany odniósł pewne sukcesy w zarządzaniu zrzeszeniem, co unaoczniły wyniki sprawozdań finansowych. Co więcej, zdaniem Sądu złożenie przez P. P. (2) oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę bez okresu wypowiedzenia było działaniem nieuprawnionym i prowadziło do obejścia przepisu ustawy o powoływaniu i odwoływaniu Łowczego Krajowego. Odwołanie Łowczego jest kompetencją Ministra, a tym samym z uwagi na tę ustawową kompetencję (...) nie może kształtować stosunku pracy z Łowczym w sposób, który pozbawia go zarobku lub czyni iluzorycznym (trudno bowiem przyjąć, że Łowczy powinien pracować bez wynagrodzenia na zasadzie wolontariatu). Sąd tutejszy – choć nie jest sądem pracy i nie może wiążąco rozstrzygać o sporze zawisłym przed Wydziałem Pracy – jest więc w stanie zrozumieć zawarcie umowy o świadczenie usług zarządzania (w istocie będącej zakamuflowaną umową o pracę, o czym świadczy np. konieczność osobistego wykonywania pracy, urlop wypoczynkowy). Nadal odbyło się to z naruszeniem wyłącznej kompetencji (...) do określania zasad wynagrodzenia Łowczego, ale stanowiło reakcję na bezprawne działanie ze strony P. (...) (działającego wówczas zresztą bez autoryzacji (...)) i służyło zapewnieniu pozwanemu wynagrodzenia za pracę, którą niewątpliwie świadczył.

36.  Inaczej jednak ma się sprawa z nagrodą będącą przedmiotem niniejszej sprawy. W samej uchwale wskazano, że nie było do jej wypłacenia umownej podstawy ani w umowie o pracę, ani w kontrakcie menedżerskim. Jej wypłata wynikała zatem całkowicie z gestu dobrej woli, jaki członkowie Zarządu Głównego zdecydowali się wyrazić wobec Łowczego Krajowego. W ocenie Sądu nie można jednak zaakceptować takiego sposobu gospodarowania majątkiem zrzeszenia (dość licznego i w dodatku posiadającego ustawowe umocowanie) i przyznawania z jego majątku nagród bez żadnej istniejącej podstawy prawnej, a tylko na zasadzie „bo się należało” – i to nawet jeśli pozwany w istocie odniósł na pewnych polach zarządzania sukcesy. O ile więc Sąd mógłby zaakceptować zawarcie kontraktu menedżerskiego za działanie w odpowiedzi na naruszenia ze strony P. (...) i znajdujące swoje usprawiedliwienie, o tyle jednak wypłacenie nagrody już takiego szczególnego usprawiedliwienia nie ma. Nie może być nawet fakt, że inni – wcześniejsi i późniejszy - Łowczy Krajowi mieli otrzymywali wynagrodzenie w wyżej wysokości niż to, które otrzymywał pozwany na podstawie kontraktu.

37.  Z powyższych względów powództwo zostało uwzględnione co do żądania głównego w całości.

Odsetki

38.  O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c. w zw. art. 455 k.c. Skoro w wezwaniu wyznaczono pozwanemu siedmiodniowy termin zapłaty, a wezwanie zostało doręczone pozwanemu 21 czerwca 2024 r., to odsetki sąd należne od 29 czerwca 2024 r. – z tym dniem dopiero pozwany popadł w opóźnienie ze zwrotem dochodzonej przez powoda kwoty.

Koszty procesu

39.  O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c., uznając jednak, że strona powodowa wygrała sprawę praktycznie w całości (oddalono tylko 1 dzień roszczenia odsetkowego) i z tego względu może domagać się zwrotu całości poniesionych kosztów procesu. Na kwotę zasądzoną dla powoda z tytułu zwrotu kosztów procesu złożyły się koszty zastępstwa procesowego w kwocie 3 600 zł (na podstawie § 2 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie), opłata od pozwu w kwocie 1 961 zł oraz opłata skarbowa (17 zł), łącznie 5 578 zł.

Zarządzenia:

1.  (...)

2.  (...)