Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 14 maja 2024 r.

I.  STANOWISKA STRON

1.  Pozwem z dnia 16 maja 2022 r. (data stempla pocztowego, k. 27, akta VI C 1134/22) powód (...) Sp. z o.o. z siedzibą w M. wniósł o zasądzenie od Narodowego Funduszu Zdrowia (...) Oddziału Wojewódzkiego w W. kwoty 58.735,00 zł wraz z odsetkami za opóźnienie w zapłacie liczonymi co do kwoty 20.400,00 zł od dnia 20 maja 2019 r. do dnia zapłaty i co do kwoty 38.335,00 zł od dnia 3 czerwca 2019 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego kosztów procesu oraz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

2.  W uzasadnieniu powód wskazał, iż prowadzi działalność gospodarczą w formie apteki, w której dokonuje sprzedaży leków i wyrobów medycznych, w tym leki refundowane, jak i nie podlegające refundacji. Powód wyjaśnił, iż cenę za ich nabycie częściowo pokrywa nabywca leku, a w pozostałym zakresie NFZ. Apteka jest zobowiązana do przedkładania do NFZ zbiorczego zestawienia recept podlegających refundacji dwa razy w miesiącu. Powód podał, że sprostał temu zobowiązaniu sporządzając w dniu 06 maja 2019 r. zestawienie refundacyjne nr (...) na kwotę 20.400,51 zł, następnie w dniu 17 maja 2019 r. sporządzając zestawienie refundacyjne nr (...) na kwotę 17 777,05 zł oraz w dniu 20 maja 2019 r. zestawienie refundacyjne (...) na kwotę 20.558,45 zł. Powód podniósł, iż pozwany zamiast jednak zwrócić należną mu refundację dokonał potrącenia ww. kwot ze swojej wierzytelności w kwocie 1.195.509,29 zł jaką miał dysponować względem powoda. Brak zasadności zwrotu refundacji wynikać zaś miała z przeprowadzonej przez NFZ w 2010 r. kontroli w aptece powoda, kiedy to kierownik apteki odmówił przedłożenia do weryfikacji 7389 sztuk zrealizowanych w niej recept na leki refundowane.

3.  Powód podnosił, że oświadczenie pozwanego o potrąceniu jest wobec niego bezskuteczne jako, że wierzytelność w nim opisana dotyczy okresu, który częściowo tj. po 28 lutego 2010 r. nie podlega zwrotowi, a sam pozwany nie wskazał w nim za jaki okres dokonuje tego potrącenia. Ponadto powód wypełnił swoje obowiązki, które warunkowały refundację, w tym zapewnił, że sporne recepty, na podstawie których wydano leki, były sporządzone prawidłowo. Ponadto nie pozwany nie miał podstaw do obciążania powoda wierzytelnością na kwotę 1 195 509,29 zł. Podniósł również, że roszczenie pozwanego o zwrot refundacji uległo przedawnieniu z uwagi na upływ 3-letniego terminu przedawnienia (pozew, k. 2-19 akt VI C 1134/22).

4.  W odpowiedzi na pozew z dnia 26 lipca 2022 r. (data stempla pocztowego, k. 87) pozwany Narodowy Fundusz Zdrowia (...) Oddział Wojewódzki w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

5.  W uzasadnieniu pozwany wskazał, że przedmiotem kontroli z 2010 r. było sprawdzenie, czy apteka rzeczywiście posiada recepty, na podstawie których wydała pacjentom leki refundowane. Zestawienia recept były zaś weryfikowane jedynie elektroniczne, przez co do chwili wypłaty refundacji, pozwany nie miał wiedzy ani także żadnych instrumentów prawnych do wywiedzenia, czy recepty te faktycznie istnieją. Dlatego w momencie wypłaty pozwany nie mógł wiedzieć, że wypłacona powodowi refundacja stanowi świadczenie nienależne. Istnienie wierzytelności po stronie pozwanego o zwrot tego świadczenia potwierdziły za to prawomocne wyroki Sądu Okręgowego w Siedlcach (sygn. I C 111/11) i Sądu Apelacyjnego w Lublinie (sygn. I ACa 905/17), w których sąd oddalił roszczenie powoda, spółki (...), oparte o art. 189 k.p.c., o ustalenie nieistnienia roszczenia NFZ o zapłatę kwoty w wysokości 1 195 509,29 zł. Pozwany podniósł, że powagą rzeczy osądzonej objęta jest zarówno wysokość wierzytelności, jak i jej charakter jako świadczenie nienależne. Pozwany wyjaśnił, że ma wobec powódki jedną wierzytelność w kwocie 1.195.509,29 zł i tę jedną wierzytelność przedstawia do potrącenia. Zdaniem pozwanego wierzytelność nie była również w żadnym wypadku przedawniona. Pozwany wskazał, iż nie jest to przede wszystkim roszczenie o zapłatę kwoty comiesięcznej refundacji, lecz roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego, którego źródłem jest wierzytelność pozwanego wynikająca z ustaleń kontroli. Wobec czego powództwo zdaniem pozwanego pozostawało niezasadne (odpowiedź na pozew, k. 42-53).

6.  W piśmie z dnia 19 października 2022 r. (data stempla pocztowego, k. 103) powód podnosił, że orzeczenia w sprawach I C 111/11 i I ACa 905/17 pozostają bez znaczenia dla niniejszej sprawy, wskazując, że Sąd rozpatrujący niniejszą sprawę nie jest ograniczony w orzekaniu ustaleniami innych sądów powszechnych, w tym wyżej powołanych, które orzekły o istnieniu wierzytelności po stronie pozwanego w przedmiocie zwrotu refundacji. Zdaniem powoda wierzytelność pozwanego nie jest bezsporna, jak również nie została stwierdzona prawomocnymi wyrokami sądowymi (pismo powoda, k. 95-102).

7.  Pozwem z dnia 29 września 2022 r. (data stempla pocztowego, k. 28, t. I akt VI C 2415/22) powód (...) Sp. z o.o. z siedzibą w M. wniósł o zasądzenie od Narodowego Funduszu Zdrowia (...) Oddziału Wojewódzkiego w W. kwoty 63.088,00 zł wraz z odsetkami za opóźnienie w zapłacie liczonymi co do kwoty 30.658,00 zł od dnia 1 października 2019 r. do dnia zapłaty i co do kwoty 32.429,93 zł od dnia 16 października 2019 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego kosztów procesu oraz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

8.  W uzasadnieniu powód wskazał, iż prowadzi działalność gospodarczą w formie apteki, w której dokonuje sprzedaży leków i wyrobów medycznych, w tym leki refundowane, jak i nie podlegające refundacji. Powód wyjaśnił, iż cenę za ich nabycie częściowo pokrywa nabywca leku, a w pozostałym zakresie NFZ. Apteka jest zobowiązana do przedkładania do NFZ zbiorczego zestawienia recept podlegających refundacji dwa razy w miesiącu. Powód podał, że sprostał temu zobowiązaniu sporządzając w dniu 16 września 2019 r. zestawienie refundacyjne nr (...) na kwotę 17.761,83 zł, następnie w dniu 15 września 2019 r. sporządzając zestawienie refundacyjne nr (...) na kwotę 12.897,20 zł, w dniu 2 października 2019 r. sporządzając zestawienie refundacyjne (...) na kwotę 12.958,86 zł oraz zestawienie refundacyjne nr (...) na kwotę 19.471,11 zł. Powód podniósł, iż pozwany zamiast jednak zwrócić należną mu refundację dokonał potrącenia ww. kwot ze swojej wierzytelności w kwocie 1.195.509,29 zł jaką miał dysponować względem powoda. Brak zasadności zwrotu refundacji wynikać zaś miała z przeprowadzonej przez NFZ w 2010 r. kontroli w aptece powoda, kiedy to kierownik apteki odmówił przedłożenia do weryfikacji 7389 sztuk zrealizowanych w niej recept na leki refundowane. Powód podnosił, że oświadczenie pozwanego o potrąceniu jest wobec niego bezskuteczne jako, że wierzytelność w nim opisana dotyczy okresu, który częściowo tj. po 28 lutego 2010 r. nie podlega zwrotowi, a sam pozwany nie wskazał w nim za jaki okres dokonuje tego potrącenia. Ponadto powód wypełnił swoje obowiązki, które warunkowały refundację, w tym zapewnił, że sporne recepty, na podstawie których wydano leki, były sporządzone prawidłowo. Podniósł również, że roszczenie pozwanego o zwrot refundacji uległo przedawnieniu z uwagi na upływ 3-letniego terminu przedawnienia (pozew, k. 2-19).

9.  W odpowiedzi na pozew z dnia 23 grudnia 2022 r. (data stempla pocztowego, k. 114) pozwany Narodowy Fundusz Zdrowia (...) Oddział Wojewódzki w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

10.  W uzasadnieniu pozwany wskazał, że przedmiotem kontroli z 2010 r. było sprawdzenie, czy apteka rzeczywiście posiada recepty, na podstawie których wydała pacjentom leki refundowane. Zestawienia recept były zaś weryfikowane jedynie elektroniczne, przez co do chwili wypłaty refundacji, pozwany nie miał wiedzy ani także żadnych instrumentów prawnych do wywiedzenia, czy recepty te faktycznie istnieją. Dlatego w momencie wypłaty pozwany nie mógł wiedzieć, że wypłacona powodowi refundacja stanowi świadczenie nienależne. Istnienie wierzytelności po stronie pozwanego o zwrot tego świadczenia potwierdziły za to prawomocne wyroki Sądu Okręgowego w Siedlcach (sygn. I C 111/11) i Sądu Apelacyjnego w Lublinie (sygn. I ACa 905/17). Pozwany podniósł, że powagą rzeczy osądzonej objęta jest zarówno wysokość wierzytelności, jak i jej charakter jako świadczenie nienależne. Pozwany wyjaśnił, że ma wobec powódki jedną wierzytelność w kwocie 1.195.509,29 zł i tę jedną wierzytelność przedstawia do potrącenia. Zdaniem pozwanego wierzytelność nie była również w żadnym wypadku przedawniona. Pozwany wskazał, iż nie jest to przede wszystkim roszczenie o zapłatę kwoty comiesięcznej refundacji, lecz roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego, którego źródłem jest wierzytelność pozwanego wynikająca z ustaleń kontroli. Wobec czego powództwo zdaniem pozwanego pozostawało niezasadne (odpowiedź na pozew, k. 40-52).

11.  Postanowieniem z dnia 15 grudnia 2023 r. zarządzono połączenie niniejszej sprawy o sygn. akt VI C 2415/22 ze sprawą o sygn. akt VI C 1134/22 w celu ich łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia, prowadząc je dalej pod sygn. akt VI C 1134/22 (postanowienie, k. 233 akt VI C 2415/22).

II.  Fakty ustalone w sprawie – w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia

12.  Spółka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w M. w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zajmuje się m.in. sprzedażą detaliczną wyrobów farmaceutycznych oraz medycznych prowadzonych w wyspecjalizowanych sklepach – aptekach.

dowód: wydruk z KRS, k. 23-24.

13.  W dniach od 3 września 2010 r. do 19 października 2010 r. Narodowy Fundusz Zdrowia (...) Oddział Wojewódzki w W. przeprowadził kontrolę apteki przy ul. (...) w M. prowadzonej przez spółkę (...). Funkcję kierownika apteki sprawował wówczas mgr farm. P. D.. Postępowanie kontrolne zostało przeprowadzone przez zespół kontrolny w składzie: mgr farm. A. Ł., mgr farm. K. S. i mgr farm. O. D. (1). Przedmiotem kontroli miały być recepty wystawione dla podopiecznych Domu Pomocy Społecznej w G. oraz Domu Pomocy Społecznej (...) w W. w okresach objętych umowami zawartymi przez te podmioty ze spółką oraz sprawdzenie rzetelności i legalności sporządzenia zbiorczych zestawień 7 389 recept refundowanych. Recept tych kontrolerom ostatecznie nie udostępniono, mimo, iż o konieczności ich przygotowania kierownik apteki został uprzednio zawiadomiony. Podczas kontroli kierownik apteki nie udzielił odpowiedzi na pytanie, gdzie znajdują się te recepty. Ponadto obecni z ramienia spółki (...) oraz R. C. stwierdzili, że recept tych apteka nie wyda, nie podając przy tym przyczyny odmowy ich przedstawienia. Wobec tego, że recepty nie zostały przedstawione, kontrolerzy nie mieli możliwości sprawdzenia czy recepty, których numery sprawozdano w komunikacie elektronicznym i które zostały wytypowane do kontroli zostały faktycznie zrealizowane w aptece

dowód : zeznania A. Ł., k. 182-188, zeznania świadka O. D. (2), k. 163-169., zeznania świadka K. S., k. 195-202.

14.  W zastrzeżeniach pokontrolnych skierowanych do spółki z dnia 22 listopada 2010 r., NFZ negatywnie ocenił działania kierownika apteki przy ul. (...) z uwagi przede wszystkim na nie udostępnienie w wyznaczonym terminie i zgodnie z przekazanym wykazem 7 389 recept oraz braku udzielenia jakichkolwiek odpowiedzi na zadane mu pytania dotyczące przedmiotu kontroli. W związku z powyższym NFZ zwrócił się do spółki o zwrócenie kwoty 1 195 509,29 zł w terminie 14 dni od dnia otrzymania zaleceń pokontrolnych tytułem nienależnego zwrotu refundacji, uprzedzając, że w przeciwnym razie NFZ będzie uprawniony do dokonania potrącenia ww. należności z przysługujących spółce bieżących należności z tytułu refundacji.

dowód: zalecenia pokontrolne, k. 252-258, zeznania A. Ł., k. 182-188, zeznania świadka O. D. (2), k. 163-169., zeznania świadka K. S., k. 195-202 ).

15.  Po zakończeniu kontroli, od marca 2011 r. Komenda Powiatowa Policji w M. pod nadzorem Prokuratury Rejonowej w M. prowadziła śledztwo w przedmiocie doprowadzenia w okresie od 16 sierpnia 2009 r. do sierpnia 2010 r. za pomocą wprowadzenia w błąd do niekorzystnego rozporządzenia mieniem Narodowego Funduszu Zdrowia (...) Oddziału Wojewódzkiego w W., poprzez wypłatę kwoty nie mniejszej niż 1 195 509,29 zł jako nienależnej refundacji za leki wprowadzone bez zezwolenia hurtowo do obrotu przez Aptekę (...) przy ul. (...) w M., tj. o czyn z art. 286 §1 k.k. i inne. Śledztwo zostało umorzone w postanowieniu z dnia 6 czerwca 2011 r. z uwagi na to, że opisany czyn nie zawierał znamion czynu zabronionego (kopie protokołów przesłuchań świadków P. D. i E. C. oraz postanowienie o umorzeniu śledztwa z akt sprawy I C 111/11– od k. 299).

16.  W dniu 25 stycznia 2011 r. spółka (...) sp. z o.o. w W. wniosła do Sądu Okręgowego w Siedlcach powództwo przeciwko Narodowemu Funduszowi Zdrowia o ustalenie, że zobowiązanie jej przez NFZ do zwrotu kwoty 1 195 509,29 zł wynikające z zaleceń pokontrolnych z dnia 22 listopada 2010 r. nie istnieje . Wskazała, że decyzja (...) Wojewódzkiego Inspektora Farmaceutycznego w W. odnośnie nakazania nieprowadzenia przez aptekę działalności nie objętej udzielonym zezwoleniem, w tym zaprzestania prowadzenia hurtowego obrotu produktami leczniczymi została uchylona decyzją wydaną przez Głównego Inspektora Farmaceutycznego z dnia 7 listopada 2016 r. W ocenie spółki świadczyło to o braku istnienia wierzytelności po stronie NFZ (kopia pozwu o ustalenie nieistnienia zobowiązania oraz kopia decyzji z 07.11.2016 r. z akt sprawy I C 111/11 – k. 299 i nast.).

17.  Powództwo w sprawie I C 111/11 zostało przez Sąd Okręgowy w Siedlcach oddalone wyrokiem z dnia 10 maja 2017 r. W uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy w Siedlcach wskazał, że powodowa spółka „ mogła wykazać, że refundowane lekarstwa rzeczywiście zostały sprzedane (wydane) w oparciu o fizycznie istniejące i prawidłowo wypełnione recepty. Wystarczyło w tym celu przedłożyć sądowi orzekającemu 7389 recept, których do kontroli zażądał NFZ i wnosić o przeprowadzenie dowodów z tych dokumentów na okoliczność formalnej poprawności ich wystawienia i wypełnienia, ewentualnie dowodu z opinii biegłego właściwej specjalności na te okoliczności (…) Takowe dowody, co dziwne, nie zostały jednak w niniejszym procesie zawnioskowane” (str. 23 uzasadnienia wyroku SO w Siedlcach, k. 383 akt sprawy). Dalej sąd wskazał, że skoro powodowa spółka nie spełniła wymagań NFZ i nie przedstawiła recept w terminie, to wypłacone z tego tytułu świadczenie refundacyjne należało ocenić jako nienależne (str. 25 uzasadnienia, k. 385). Apelację od wyroku wniesioną przez spółkę, oddalił Sąd Apelacyjny w Lublinie wyrokiem z dnia 20 września 2018 r. sygn. I ACa 905/17 (wyrok w sprawie I C 111/11 wraz z uzasadnieniem, k. 359-385., wyrok w sprawie I ACa 905/17 wraz z uzasadnieniem, k. 386-446), oceniając złożony przez apelującą spółkę (...) wniosek dowodowy o przeprowadzenie dowodu z recept jako oczywiście spóźniony, biorąc pod uwagę, że sąd I instancji umożliwił obu stronom składnie w terminie dwutygodniowym wszelkim wniosków dowodowych pod rygorem ich pominięcia w dalszym postępowaniu oraz biorąc pod uwagę długość toczącego się postępowania (str. 24-25 uzasadnienia, k. 434-436 akt sprawy).

18.  Sądy obydwu instancji przyjęły, że w omawianej sprawie powodowa spółka miała interes prawny w wytoczeniu powództwa.

19.  Pismem z dnia 2 października 2018 r. NFZ wezwał spółkę (...) sp. z o.o. w W. do dobrowolnej zapłaty kwoty 1 195 509,26 zł z tytułu nienależnie wypłaconej refundacji za leki i wyroby medyczne wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, liczonymi 14 dni od dnia odebrania zaleceń pokontrolnych do dnia dokonania zapłaty, w terminie 14 dni od daty otrzymania wezwania. Wezwanie doręczono adresatowi w dniu 8 października 2018 r. NFZ ponowił wezwanie spółki do zapłaty kwoty 1 195 509,26 zł z tytułu nienależnie wypłaconej refundacji za leki i wyroby medyczne wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w terminie 14 dni, w piśmie z dnia 23 października 2018 r. Wezwanie doręczono adresatowi w dniu 9 listopada 2018 r.

fakty bezsporne

20.  W dniu 20 maja 2019 r. (...) Oddział Wojewódzki w W. złożył spółce (...) oświadczenie o dokonanym w dniu 17 maja 2019 r. potrąceniu swojej wierzytelności wynikającej z noty księgowej obciążeniowej nr (...) z dnia 3 stycznia 2011 r. tytułem zwrotu nienależnej refundacji z należnościami spółki z zestawienia refundacyjnego nr (...) z dnia 06 maja 2019 r. na kwotę 20.400,51 zł.

21.  W dniu 03 czerwca 2019 r. (...) Oddział Wojewódzki w W. złożył spółce (...) oświadczenie o dokonanym w dniu 31 maja 2019 r. potrąceniu swojej wierzytelności wynikającej z noty księgowej obciążeniowej nr (...) z dnia 3 stycznia 2011 r. tytułem zwrotu nienależnej refundacji z należnościami spółki z zestawienia refundacyjnego nr (...) z dnia 20 maja 2019 r. na kwotę 20.558,45 zł oraz nr (...) z dnia 17 maja 2019 r. na kwotę 17.777,08 zł

22.  W dniu 01 października 2019 r. (...) Oddział Wojewódzki w W. złożył spółce (...) oświadczenie o dokonanym w dniu 30 września 2019 r. potrąceniu swojej wierzytelności wynikającej z noty księgowej obciążeniowej nr (...) z dnia 3 stycznia 2011 r. tytułem zwrotu nienależnej refundacji z należnościami spółki z zestawienia refundacyjnego nr (...) z dnia 16 września 2019 r. na kwotę 17.761,83 zł oraz nr (...) z dnia 15 września 2019 r. na kwotę 12.897,20 zł. Natomiast w oświadczeniu z dnia 16 października 2019 r. (...) Oddział Wojewódzki w W. poinformował spółkę (...) o dokonanym w dniu 15 października 2019 r. potrąceniu swojej wierzytelności wynikającej z noty księgowej obciążeniowej nr (...) z dnia 3 stycznia 2011 r. tytułem zwrotu nienależnej refundacji z należnościami spółki z zestawienia refundacyjnego nr (...) z dnia 02 października 2019 r. na kwotę 12.958,86 zł oraz nr (...) z dnia 02 października 2019 r. na kwotę 19.471,11 zł.

dowód: oświadczenie o potrąceniu wierzytelności – k. 25 oraz 26, w aktach VI C 2415/22 na k. 26 oraz 27

23.  W Sądzie Okręgowym w Siedlcach toczyło się postępowanie sądowe w sprawie o sygn. I C 1302/19 sprawy z powództwo Narodowego Funduszu Zdrowia w W. przeciwko (...) spółce z o.o. w W. o zasądzenie kwoty 787.855,72 zł oraz z powództwa (...) spółki z o.o. w W. przeciwko Narodowemu Funduszowi Zdrowia w W. o zasądzenie kwoty 48.510,38 zł zakończone wydaniem wyroku w dniu 7 lipca 2022 r. Postępowanie dotyczące pierwszego z ww. powództw zostało umorzone wobec cofnięcia pozwu ze zrzeczeniem się roszczenia, a powództwo wniesione przez spółkę zostało oddalone w całości. Apelację od wyroku wniesioną przez spółkę, oddalił Sąd Apelacyjny w Lublinie wyrokiem z dnia 28 marca 2023 r. sygn. I ACa 1023/22 (wyrok w sprawie I C 1302/19 wraz z uzasadnieniem, k. 99-126).

III.  OCENA DOWODÓW

24.  Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie przedłożonych przez powoda dokumentów, których prawdziwość i treść nie została zakwestionowana nie budziła wątpliwości Sądu. W dokonywaniu ustaleń Sąd oparł się również na twierdzeniach stron stanowiących fakty bezsporne i niezaprzeczone oraz przyznane w rozumieniu art. 229 i 230 k.p.c.

25.  Sąd ustalając stan faktyczny oparł się w dużej mierze na treści części dokumentów załączonych do spraw o sygn. I C 1302/19 oraz I C 111/11 prowadzonych przez Sąd Okręgowy w Siedlcach, które przytoczono w stanie faktycznym w sprawy. Treść przytoczonych dokumentów z pierwszej ze spraw dotyczyła przede wszystkim przeprowadzonej w 2010 r. kontroli szczegółowo wskazanych recept przez pracowników NFZ w aptece należącej do powoda, przedstawionych zastrzeżeń pokontrolnych oraz wystawionej noty obciążającej powoda na kwotę 1.195.509,29 zł, której zwrotu NFZ się domagał oraz kierowanych przez NFZ wezwań do zapłaty. Z kolei z dokumentów ze sprawy I C 111/11 Sąd jako dowody istotne dla w sprawy uznał te, które dotyczyły faktu wytoczenia powództwa przez spółkę (...) o ustalenie nieistnienia zobowiązania do zwrotu NFZ kwoty 1.195.509,29 zł, przebiegu postępowania oraz zgłoszonych w tej sprawie dowodów, w szczególności zeznań świadków, czyli osób, które były obecne przy próbie przeprowadzenia kontroli w aptece, jak również dotyczących wszczętego postępowania karnego.

26.  Sąd dopuścił dowód z zeznań świadków M. J. oraz P. S.. Zeznania świadków M. J. i P. S. Sąd uznał za wiarygodne, jednakże nie przyczyniły się one w sposób istotny do ustalenia stanu faktycznego. Świadek P. S. nie pamiętała wielu rzeczy, albo nie posiadała wiedzy w danym temacie, zaś świadek M. J. nie znała szczegółów przeprowadzonej kontroli w okresie od 03 września 2010 r. do 19 października 2010 r. przez NFZ, bowiem była zatrudniona w aptece powoda jedynie do dnia 31 lipca 2010 r.

27.  Nadto Sąd dopuścił dowód z zeznań świadków K. S., O. D. (2) oraz A. Ł.. Treść zeznań ww. świadków Sąd uznał za wiarygodną w całości. Świadkowie brali udział w próbie przeprowadzenia kontroli u powoda. Ich zeznania były spójne i korespondowały z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym.

28.  Natomiast Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. pominął dowody z opinii biegłego z zakresu farmacji i farmakologii oraz opinii biegłego z zakresu rachunkowości a także dowód z zeznań P. D. oraz dowód w z przesłuchania stron jako częściowo nieistotne do rozstrzygnięcia sprawy, częściowo zmierzające do wykazania faktów bezspornych, a częściowo udowodnione zgodnie z twierdzeniami wnioskodawcy. W tym zakresie Sąd stanął na stanowisku o niedopuszczalności dokonywania samodzielnych ustaleń faktycznych z uwagi na związanie prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Siedlcach. Ustalenie istnienia bądź nieistnienia wierzytelności pozwanego było już przedmiotem postępowania o ustalenie nieistnienia tej wierzytelności i zostało prawomocnie zakończone. W ocenie Sądu powyższe wnioski dowodowe powinny być zgłoszone na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego w sprawie I C 111/11, czego powód nie dochował. W rozpatrywanej sprawie przeprowadzenie powyższych dowodów nie jest już dopuszczalne, gdyż zmierzałoby to w istocie – o czym szerzej w dalszej części uzasadnienia – do zaprzeczenia mocy wiążącej wyroku wydanego przez Sąd Okręgowy w Siedlcach w sprawie o sygn. I C 111/11 o ustalenie nieistnienia wierzytelności, jak również stałoby w sprzeczności z zasadą prekluzji materiału dowodowego.

IV.  Ocena prawna

29.  Bezsporne pomiędzy stronami było, że dochodzona pozwem należność z tytułu refundacji powodowi przysługiwała, natomiast spór sprowadzał się do ustalenia, czy pozwany zwolnił się z zapłaty tej należności dokonując potrącenia. Strony w całkowicie odmienny sposób odczytywały zakres mocy wiążącej zapadłego pomiędzy nimi wyroku w sprawie o ustalenie, że zobowiązanie do zwrotu przez powoda na rzecz pozwanego kwoty 1.195.509,29 zł, wynikające z zaleceń pokontrolnych z dnia 22 listopada 2010 r., nie istnieje. Zatem główną osią sporu w niniejszej sprawie była przede wszystkim problematyka zakresu mocy wiążącej prawomocnego wyroku. Wobec tego koniecznym stało się rozważenie, czy tutejszy Sąd, rozpoznając sprawę o zapłatę, w której pozwany zgłosił zarzut potrącenia dochodzonej należności z jego własną należnością, związany jest orzeczeniem oddalającym powództwo o ustalenie nieistnienia tejże własnej wierzytelności (wyrok Sądu Okręgowego w Siedlcach, I C 111/11), czy też winien dokonać w tym przedmiocie własnych ustaleń.

30.  Zgodnie z art. 365 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby

31.  Przy ocenie przedmiotowych granic mocy wiążącej nie jest istotna tożsamość sprawy pod kątem przedmiotowym. Problem granic mocy wiążącej orzeczenia sprowadza się natomiast do odpowiedzi na pytanie, jaki zakres ustaleń poczynionych w prawomocnie zakończonym postępowaniu korzysta z niewzruszalności w innych postępowaniach, a w konsekwencji, jakich „punktów” dotyczy zakaz dokonywania samodzielnych ustaleń w innych procesach. W doktrynie wskazuje się, że moc wiążąca wyroku odnosi się do „skutku prawnego”, który stanowił przedmiot orzekania (tak: Ereciński Tadeusz (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Postępowanie rozpoznawcze, wyd. V). Wskazuje się zasadniczo, że moc wiążąca wyroku nie rozciąga się na kwestie prejudycjalne, które sąd przesądził dążąc do rozstrzygnięcia. Moc wiążąca wyroku dotyczy rozstrzygnięcia o żądaniu w połączeniu z jego podstawą faktyczną.

32.  Jednoznacznie wskazuje się, zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie, że moc wiążąca wyroku dotyczy również wyroków oddalających powództwo (por. uchwały Sądu Najwyższego w sprawach III CZP 61/07, III CZP 97/02, II CO 26/54). W takim wypadku sprecyzowaniu temu, co stanowiło przedmiot żądania – a w konsekwencji i przedmiot rozstrzygnięcia – służyć będzie treść pozwu oraz treść uzasadnienia wyroku.

33.  Ponadto, wydanie przez sąd prawomocnego wyroku rozstrzygającego o określonym żądaniu strony, poza jego mocą wiążącą, skutkuje również tzw. prekluzją faktów (M. Sawczuk (w:) W. Siedlecki (red.), System prawa procesowego cywilnego, t. 3. Zaskarżanie orzeczeń sądowych, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1986, s. 76 i n.; W. Broniewicz, Prawomocność orzeczeń w postępowaniu..., s. 80; B. Dobrzański, Glosa do uchwały SN z dnia 27 XI 1962 r., III CO 12/62, OSPiKA 1964, z. 2, poz. 27, s. 73 za: Ereciński Tadeusz (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Postępowanie rozpoznawcze, wyd. V). Prekluzja faktów wyklucza dopuszczalność dalszego dążenia do odmiennego rozstrzygnięcia sprawy na podstawie faktów, które istniały w czasie, gdy toczyło się uprzednie postępowanie, i mieściły się w granicach podstawy prawomocnie osądzonego żądania ( Ereciński Tadeusz (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Postępowanie rozpoznawcze, wyd. V).

34.  Wyrok prawomocny ma ten skutek, że prekluduje cały materiał, który przy rozpoznaniu sprawy wchodzi w zakres podstawy faktycznej żądania pozwu, mimo że w toku postępowania przez strony przedstawiony nie został (uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 16 listopada 1954 r., I CO 41/54; por. także uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 5 czerwca 1954 r., II CO 26/54 – „ jeżeli zatem powód nie zgłosił twierdzeń co do okoliczności faktycznej istotnej dla rozstrzygnięcia sprawy, która już wówczas istniała i dlatego powództwo zostało oddalone, nie może już wystąpić z ponownym powództwem przeciwko temu samemu pozwanemu o ten sam przedmiot, chociażby wykazał, że nie przytoczył w pozwie pominiętej okoliczności bez własnej winy . Na okolicznościach, które istniały już przed wydaniem prawomocnego wyroku, a których powód poprzednio nie znał, można by oprzeć tylko skargę o wznowienie; celem tejże jest jednak podważanie prawomocności zapadłego wyroku, a nie wystąpienie z nowym powództwem. (…) Podobnie przedstawia się sprawa, gdy sąd oddali powództwo o ustalenie dla braku zagrożenia lub interesu prawnego w ustaleniu. Po wydaniu takiego prawomocnego wyroku może nastąpić zagrożenie lub powstać po stronie powoda interes prawny w ustaleniu, a wówczas wskutek zmiany stanu faktycznego uzasadniającego powództwo nie zachodzi "sprawa osądzona". W przypadkach jednak wyżej poruszonych, w których powództwo jest przedwczesne na skutek niedojrzałości roszczenia do dochodzenia, ulega ono "na razie", tj. na czas aż do jego wymagalności, oddaleniu).

35.  Moc wiążąca prawomocnego orzeczenia sądu charakteryzuje się dwoma aspektami. Pierwszy z nich odnosi się tylko do faktu istnienia prawomocnego orzeczenia. Aspekt ten występuje, gdy w poprzednim postępowaniu, w którym zapadło prawomocne orzeczenie, nie brała udziału choćby jedna ze stron nowego postępowania, a nie jest ona objęta prawomocnością rozszerzoną. Nie można bowiem takiej strony obciążać dalszymi skutkami wynikającymi z prawomocnego orzeczenia. Drugi aspekt mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia jest określony jako walor prawny rozstrzygnięcia (osądzenia) zawartego w treści orzeczenia. Jest on ściśle związany z powagą rzeczy osądzonej, występuje w nowej sprawie pomiędzy tymi samymi stronami, choć przedmiot obu spraw jest inny. W nowej sprawie nie może być wówczas zastosowany negatywny (procesowy) skutek powagi rzeczy osądzonej polegający na niedopuszczalności ponownego rozstrzygania tej samej sprawy. Występuje natomiast skutek pozytywny (materialny) rzeczy osądzonej, przejawiający się w tym, że rozstrzygnięcie zawarte w prawomocnym orzeczeniu (rzecz osądzona) stwarza stan prawny taki, jaki z niego wynika. Sądy rozpoznające między tymi samymi stronami nowy spór muszą przyjmować, że dana kwestia prawna kształtuje się tak, jak przyjęto to w prawomocnym, wcześniejszym wyroku, a więc w ostatecznym rezultacie procesu uwzględniającym stan rzeczy na datę zamknięcia rozprawy (tak wyrok SN z 17 kwietnia 2023 r., II CSKP 1029/22).

36.  W przedmiocie zakresu mocy wiążącej wyroku – w szczególności w kontekście wyroków wydanych w sprawach o zasądzenie świadczenia częściowego – wykształciły się w orzecznictwie dwa stanowiska, przewidujące węższy oraz szerszy zakres mocy wiążącej. Szersze stanowisko przewiduje, że sądy rozpoznające między tymi samymi stronami nowy spór muszą przyjmować, że dana kwestia prawna kształtuje się tak, jak przyjęto to w prawomocnym, wcześniejszym wyroku, a więc w ostatecznym rezultacie procesu uwzględniającym stan rzeczy na datę zamknięcia rozprawy, zaś powaga rzeczy osądzonej obejmuje także te ustalenia i oceny prawne sądu, które dotyczą istoty sporu i były przyczyną oddalenia powództwa (tak np. wyrok SN z 18 czerwca 2009 r., II CSK 12/09, wyrok SN z 20 września 2011 r., I BU 2/11, wyrok SN z 16 maja 2012 r., IV CSK 624/12, wyrok SN z 24 października 2013 r., IV CSK 62/13, wyrok SN z 14 listopada 2013 r., II PK 38/13, wyrok SN z 15 listopada 2013 r., V CSK 500/12, wyrok SN z 27 czerwca 2014 r., V CSK 433/13, wyrok SN z 9 grudnia 2015 r., I UK 526/14, wyrok SN z 10 kwietnia 2018 r., I PK 121/17, wyrok SN z 5 października 2021 r., I NSNc 49/19). Pogląd ten przewiduje, że powaga rzeczy osądzonej rozciąga się również na motywy wyroku w takich granicach, w jakich stanowią one konieczne uzupełnienie rozstrzygnięcia, niezbędne dla wyjaśnienia jego zakresu. W szczególności, powagą rzeczy osądzonej mogą być objęte ustalenia faktyczne w takim zakresie, w jakim indywidualizują one sentencję jako rozstrzygnięcie o przedmiocie sporu i w jakim określają one istotę danego stosunku prawnego. Chodzi jednak tylko o elementy uzasadnienia dotyczące rozstrzygnięcia co do istoty sprawy, w których sąd wypowiada się w sposób stanowczy, autorytarny o żądaniu (tak wyrok SN z 8 marca 2010 r., II PK 249/09, wyrok SN z 22 czerwca 2011 r., II PK 4/11).

37.  Drugie stanowisko, zawężające zakres mocy wiążącej przewiduje, że istota uregulowanej w art. 365 § 1 k.p.c. mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia polega na tym, że wymienione w nim podmioty powinny mieć na względzie fakt wydania prawomocnego orzeczenia i jego treść. Wynikający z niej stan związania ogranicza się jednak do sentencji orzeczenia i nie obejmuje motywów rozstrzygnięcia. Dlatego przyjmuje się, że sąd nie jest związany ustaleniami i oceną dowodów, dokonanymi w innej sprawie, nie jest również związany wykładnią umowy czy wykładnią prawa materialnego (tak wyrok SN z 7 grudnia 2017 r., V CSK 197/17, uchwała SN z 8 listopada 2019 r., III CZP 27/19, uchwała SN z 27 października 2021 r., III CZP 109/20, wyrok SN z 18 listopada 2021 r., III PSKP 44/21).

38.  Sentencją wyroku objęte jest rozstrzygnięcie o żądaniach stron (art. 325 k.p.c.), którego faktyczne i prawne podstawy zawiera uzasadnienie (art. 328 § 2 k.p.c.). Z mocy wiążącej wyroku korzysta jedynie rozstrzygnięcie zawarte w sentencji - nie rozciąga się ona na kwestie pozostające poza sentencją, w tym ustalenia i oceny dotyczące stosunku prawnego stanowiącego podstawę żądania, o którym orzeczono. Wynikająca z art. 365 § 1 k.p.c. moc wiążąca wyroku dotyczy związania sentencją, a nie uzasadnieniem wyroku innego sądu, czyli przesłankami faktycznymi i prawnymi przyjętymi za jego podstawę, gdyż zakresem prawomocności materialnej jest objęty tylko ostateczny wynik rozstrzygnięcia, a nie jego przesłanki (tak wskazał Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z 13 stycznia 2000 r., II CKN 655/98, LEX nr 51062, w wyroku z 23 maja 2002 r., IV CKN 1073/00, LEX nr 55501 oraz w wyroku z 11 lutego 2021 r., II USKP 20/21, LEX nr 3119575).

39.  Stosownie zaś do treści art. 366 k.p.c. wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami.

40.  Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 stycznia 2019 r., sygn. I CSK 708/17 wskazywał, że prawomocność materialna wyroku oznacza, że sąd obowiązany jest przyjąć, iż to, co orzeczono w prawomocnym orzeczeniu, jest dla niego wiążące. Jednakże związanie to ma swoje granice przedmiotowe i podmiotowe, a art. 365 k.p.c. nie określa wprost przedmiotowych granic mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia. Należy w tym względzie sięgać więc do art. 366 k.p.c., w którym wskazano przedmiotowe granice powagi rzeczy osądzonej. Powaga rzeczy osądzonej i moc wiążąca są bowiem dwoma aspektami prawomocności materialnej orzeczenia. W konsekwencji moc wiążąca obejmuje te ustalenia, które w związku z podstawą sporu stanowiły przedmiot rozstrzygnięcia. Natomiast przedmiot rozstrzygnięcia należy postrzegać biorąc pod uwagę żądanie pozwu i fakty przytoczone w celu jego uzasadnienia.

41.  Dotyczy to jednak tylko tych ustaleń faktycznych, które w związku z podstawą sporu stanowiły przedmiot rozstrzygnięcia. Nie jest dopuszczalne odmienne ustalenie zaistnienia, przebiegu i oceny istotnych dla danego stosunku prawnego zdarzeń faktycznych w kolejnych procesach sądowych między tymi samymi stronami, chociażby przedmiot tych spraw się różnił. Zakazane jest również prowadzenie postępowania dowodowego na okoliczności podważające ustalenia faktyczne zawarte w wiążącym orzeczeniu (np. wyroki SN: z 14.05.2021 r., IV CSKP 50/21, LEX nr 3174825; z 20.01.2011 r., I UK 239/10, LEX nr 738532; z 20.05.2011 r., IV CSK 563/10, LEX nr 864020; z 7.04.2011 r., I PK 225/10, LEX nr 896456; z 5.10.2012 r., IV CSK 67/12, LEX nr 1231342; z 20.11.2014 r., V CSK 6/14, LEX nr 1604655; z 27.06.2014 r., V CSK 433/13, LEX nr 1514746; z 9.01.2019 r., I CSK 708/17, LEX nr 2618546; z 11.12.2018 r., II PK 237/17, LEX nr 2609156; z 20.04.2018 r., II CSK 404/17, LEX nr 2518197). Podkreślenia wymaga, że dotyczy to jednak takich okoliczności faktycznych, które dla kolejnego procesu miałyby niejako prejudycjalne znaczenie (por. np. postanowienie SN z 21.04.2017 r., I CZ 46/17, LEX nr 2334898) – za M. M. [w:] A. A., P. P., M. R., M. S., E. S., M. M., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1-477(16), LEX/el. 2022, art. 365.

42.  Sąd, rozpoznający nową sprawę między tymi samymi stronami, zobowiązany jest więc przyjąć, że dana kwestia prawna kształtuje się tak, jak wynika to z wcześniejszego prawomocnego wyroku. Jeżeli kwestia ta pojawia się w kolejnej sprawie, nie podlega ona ponownemu badaniu. Pozytywny skutek rzeczy osądzonej stwarza więc nie tylko zakaz dokonywania ustaleń sprzecznych z wcześniej osądzoną kwestią, ale także zakaz prowadzenia w tym zakresie postępowania dowodowego. (zob. A. Partyk [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie procesowe. Komentarz aktualizowany, red. O. M. Piaskowska, LEX/el. 2023, art. 365). O powyższej kwestii Sąd Najwyższy wypowiedział się m.in. w wyr. z 11.10.2022 r. II CSKP 422/22, post. z 15.06.2022 r. I CSK 2355/22, post z 20.04.2022 r. I CSK 2119/22, post z 11.03.2022 r. III CZ 128/22.

43.  Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, Sąd doszedł do przekonania, że prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Siedlcach oddalający powództwo o ustalenie wydany w sprawie I C 111/11 przesądza kwestię, że zobowiązanie powoda do zwrotu kwoty 1 195 509,29 zł rzeczywiście istnieje. W ocenie Sądu, niezależnie od tego czy moc wiążącą tego wyroku potraktujemy wąsko, czy też szerzej – jako rozciągającej się także na ocenę prawną i faktyczną istotną dla rozstrzygnięcia – niewątpliwie istnienie zobowiązania do zwrotu stanowiło przedmiot tej sprawy.

44.  Nawet w orzeczeniach, w których Sąd Najwyższy odwołuje się do najwęższej koncepcji mocy wiążącej podkreśla, że treść uzasadnienia może służyć sprecyzowaniu rozstrzygnięcia zawartego w sentencji, lecz już nie temu by moc wiążącą orzeczenia rozciągać na kwestie pozostające poza sentencją (tak art. postanowienie SN z 28 października 2022 r., I CSK 3143/22). Jest to o tyle logiczne, że gdyby uznać, że przedmiotem mocy wiążącej jest sama jedynie treść sentencji, nawet bez określenia czego ona dotyczy, trzeba by było uznać, że wyroki oddalające w ogóle nie mają mocy wiążącej, wszak z samej tylko treści „oddala powództwo” nie sposób dokonać ustaleń choćby co do przedmiotu rozstrzygnięcia. Tym samym, w przypadku orzeczeń oddalających powództwo, przedmiotem mocy wiążącej jest walor prawny zawartego w jego treści rozstrzygnięcia (tak wyrok SN z 22 października 2015 r., IV CSK 14/15).

45.  W sprawie prowadzonej przed Sądem Okręgowym w Siedlcach powód zmierzał do wiążącego ustalenia, że zobowiązanie zapłaty na rzecz pozwanego nie istnieje. Po przeprowadzeniu postępowania, Sąd orzekł o oddaleniu powództwa, uznając twierdzenia powoda za nieuzasadnione. Co istotne, powodem oddalenia powództwa nie było uznanie, że powód nie ma interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie nieistnienia, opartego na art. 189 k.p.c. – przesłanka interesu prawnego powoda w wytoczeniu powództwa została przez sądy obydwu instancji oceniona jako spełniona).

46.  Moc wiążąca wyroku w sprawie I C 111/11 oznaczała więc, że nie jest tak twierdził powód, że zobowiązanie pozwanego o zapłatę kwoty 1 195 509,29 zł nie istniało. Tym samym należało uznać, że wyrok wydany w sprawie o sygn. I C 111/11 przesądza o istnieniu tego zobowiązania, o czym świadczy również treść uzasadnienia wyroku sądu I instancji. Trudno bowiem przypuszczać, że oddalając powództwo Sąd orzekający zakładał, że istnienie tego zobowiązania jest w jakimkolwiek stopniu wątpliwe. Odmienne stanowisko, postulowane przez powoda, jakoby moc wiążąca rozciągała się tylko i wyłącznie na sentencję orzeczenia (w oderwaniu od tego, o czym Sąd rozstrzygał), musiałoby prowadzić do wniosku, że wyrok w sprawie o sygn. I C 111/11, jak i praktycznie każdy wyrok oddalający powództwo, nie ma mocy wiążącej i niczego pomiędzy stronami nie przesądza poza rozstrzygnięciem o kosztach. Natomiast nowych faktów, zaistniałych już po wydaniu tamtego wyroku a mających wpływ na ocenę istnienia zobowiązania do zapłaty kwoty 1.195.509,29 zł, które dawałyby podstawy do ponownej oceny istnienia zobowiązania, żadna ze stron, w tym przede wszystkim powód, nie przedstawiła.

47.  Ustaliwszy, że istniało zobowiązanie powoda, które pozwany przedstawił mu do potrącenia, koniecznym było rozważenie, czy doszło do skutecznego potrącenia dochodzonej w niniejszym postępowaniu wierzytelności z zestawień refundacyjnych.

48.  Jak stanowi art. 498 k.c., gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym (§ 1). Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej (§ 2).

49.  Za niezasadne należało uznać twierdzenie powoda kwestionujące prawidłowość złożenia oświadczenia o potrąceniu. W ocenie Sądu oświadczenie zostało sformułowane dostatecznie precyzyjnie i konkretnie, a tym samym mogło zostać uznane za skuteczne. W oświadczeniu z 20 maja 2019 r. pozwany odwoływał się do dokumentu księgowego z 3 stycznia 2011 r., (noty obciążeniowej), który precyzował zarówno kwotę jak i tytuł, na podstawie którego należność została ustalona. Ponadto roszczenie o zwrot refundacji w momencie złożenia tego oświadczenia o potrąceniu odpowiednio w dniu 03 czerwca 2019 r., 01 października 2019 r. oraz 16 października 2019 r. – przynajmniej w wysokości odpowiadającej kwocie objętej potrąceniem – nie było przedawnione. Nie ma bowiem podstaw, by zwrot kwoty nienależnej refundacji traktować jako świadczenie okresowe i przypisywać temu roszczeniu 3-letni termin przedawnienia. Jej wysokość była jednoznacznie określona w nocie obciążeniowej z 2011 r. i nie zależała od okresu trwania opóźnienia w zwrocie refundacji. Pozostawała bowiem równowartością przyznanych i wypłaconych refundacji, które NFZ uznał za nienależne. Stąd też do roszczenia pozwanego o zwrot tej kwoty znajduje zastosowanie 10-letni okres przedawnienia – zgodnie z przepisem przejściowym art. 5 ust. 2 zd. 2 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (zmieniającej art. 118 k.c. i wprowadzającej od 9 lipca 2018 r. jako zasadę sześcioletni termin przedawnienia).

50.  Warto również podkreślić, że oświadczenie o zrzeczeniu się roszczenia o zapłatę kwoty 787 855,72 zł przez pozwanego w sprawie I C 1302/19 nie może być odrywane od przyczyn i kontekstu sytuacyjnego, w jakim je złożono. Pozwany – cofając pozew w sprawie o zapłatę – uznał bowiem, że jego wierzytelność została w całości zaspokojona dzięki dokonanym potrąceniom i z tego powodu nie ma już interesu w dochodzeniu zapłaty i uzyskaniu tytułu egzekucyjnego. Pozwany w niniejszej sprawie nie złożył nowego zarzutu potrącenia na potrzeby tej sprawy, ale powoływał się na oświadczenia złożone przed wszczęciem niniejszego postępowania i przed cofnięciem pozwu w sprawie I C 1302/19.

51.  Skorzystania z zarzutu potrącenia nie można też traktować jako naruszającego zasady współżycia społecznego. Zgodnie z art. 5 k.c., nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. W judykaturze Sądu Najwyższego nadużycie prawa podmiotowego to zachowanie rażące, nieakceptowalne z aksjologicznego, ewentualnie teleologicznego punktu widzenia (por. wyrok SN z dnia 4 kwietnia 1997 r., II CKN 118/97, OSP 1998, z. 1, poz. 3, z aprobującą glosą A. Szpunara). Zwroty użyte w art. 5, zdaniem Sądu Najwyższego, w istocie oznaczają odesłanie do zasad słuszności, dobrej wiary w sensie obiektywnym, zasad uczciwości obowiązującej w stosunkach cywilnoprawnych i zasady lojalności wobec partnera (tak wyroki SN: z dnia 3 października 2000 r., I CKN 308/00, LEX nr 52468; z dnia 4 października 2001 r., I CKN 871/00, LEX nr 52659). W innych wyrokach akcentuje się moralny wymiar zasad współżycia społecznego, podkreślając, że stwierdzenie nadużycia prawa wymaga skonkretyzowania działań, które „pozostają w sprzeczności z normami moralnymi godnymi ochrony i przestrzegania w społeczeństwie” (wyrok SN z dnia 3 lutego 1998 r., I CKN 459/97, LEX nr 78424). Na treść zasad współżycia społecznego składają się, w ocenie Sądu Najwyższego, „akceptowane i godne ochrony reguły rzetelnego postępowania w stosunkach społecznych” (wyrok SN z dnia 3 lutego 1998 r., I CKN 459/97).

52.  Fakt, że spółka (...) prowadzi aptekę i w związku z tym dostarczała lekarstwa dla osób ich potrzebujących (w tym osób zamieszkałych w DPS), nie zmienia tego, że prowadzi to w ramach swojej działalności gospodarczej. Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z kolei z podleganiem przepisom prawa, zarówno administracyjnego, jak i cywilnego, zwłaszcza w działalności dość ściśle reglamentowanej takiej jak apteczna. Oznacza to, że spółka musi przestrzegać przepisów dotyczących refundacji czy kontroli, a ponadto może składać oświadczenia o potrąceniu i być adresatem takich oświadczeń. Rozliczenia dotyczące refundacji odbywają się na drodze cywilnoprawnej, dlatego też NFZ był uprawniony do złożenia takiego oświadczenia powodowi w sytuacji, gdy dysponował wierzytelnością, która mogła zostać potrącona z wierzytelnościami samej spółki. Oświadczenie o potrąceniu zostało więc złożone w zwyczajnym toku czynności NFZ jako podmiotu udzielającego refundacji i powoda jako podmiotu sprzedającego wyroby medyczne z refundacją. Powód nie wykazał, aby zaistniały jakiekolwiek okoliczności, które nakazywałyby uznać, że akurat w tym wypadku wierzytelność NFZ nie zasługuje na ochronę i stanowi nadużycie prawa podmiotowego – tym bardziej, że przecież powód wszczął postępowanie sądowe służące stwierdzeniu nieistnienia wierzytelności o zwrot refundacji, w którym mógł bronić się przed obciążeniem takim obowiązkiem.

V.  KOSZTY PROCESU

48.  O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. zgodnie z ogólną zasadą odpowiedzialności za wynik procesu i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 5.417 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania w sprawie o zapłatę kwoty 58.735,00 zł, na które składały się koszty zastępstwa prawnego pozwanego w wysokości 5.400 zł, ustalone według stawek minimalnych wynikających z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn. Dz.U.2023 poz. 1935) oraz kwota 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, a także zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 5.417 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania w sprawie o zapłatę kwoty 63.087,92 zł, na które składały się koszty zastępstwa prawnego pozwanego w wysokości 5.400 zł, ustalone według stawek minimalnych wynikających z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn. Dz.U.2023 poz. 1935) oraz kwota 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Odsetki ustawowe za opóźnienie od kosztów procesu Sąd zasądził od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, stosownie do regulacji zawartej w art. 98 §1 ¹ k.p.c.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

ASR Agnieszka Pikała