Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 22 października 2024 r.

I.  Stanowiska stron

1.  Pozwem z dnia 31 stycznia 2024 r. powód Z. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. wniósł o zasądzenie na swoją rzecz od Banku (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 19.126,36 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 27 października 2023 r. do dnia zapłaty, opierając swoje roszczenie na oświadczeniu w przedmiocie skorzystania z sankcji kredytu darmowego.

2.  Uzasadniając powództwo wskazał, iż w dniu 14 kwietnia 2022 r. pozwany zawarł z konsumentem – L. F. – umowę kredytu konsumenckiego na okres 108 miesięcy. Dalej powód wskazał, że zawarł z konsumentem umowę przelewu wierzytelności pieniężnych obecnych, jak i przyszłych wynikających z zastosowania sankcji kredytu darmowego w stosunku do ww. umowy. Powód podniósł, iż na mocy udzielonego przez kredytobiorcę pełnomocnictwa, przesłał pozwanemu oświadczenie o skorzystaniu przez kredytobiorcę z sankcji kredytu darmowego w trybie art. 45 w zw. z art. 30 ustawy o kredycie konsumenckim i wezwał pozwanego do dobrowolnej zapłaty spornej kwoty.

3.  W ocenie powoda pozwany bank dopuścił się następujących naruszeń skutkujących sankcją kredytu darmowego:

a)  art. 30 ust. 1 pkt 6 u.k.k. – poprzez (i) niejasne i nierzetelne określenie stopy oprocentowania kredytu z odesłaniem do stopy referencyjnej NBP, (ii) niewskazanie okresów, warunków i procedury zmiany samej stopy referencyjnej NBP, determinującej wysokość stopy oprocentowania, a także (iii) niepoinformowanie kredytobiorcy, iż zastosowana stopa oprocentowania odnosi się również do prowizji oraz (iv) nieprawidłowe określenie faktycznie zastosowanej stopy oprocentowania umownego (wyższej niż wskazano w Umowie pożyczki),

b)  art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. – poprzez (i) wskazanie nieprawidłowej rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO) oraz całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta, (ii) niepełne określenie założeń przyjętych do obliczenia ww. danych, z pominięciem, iż przy wyliczeniu RRSO i całkowitej kwoty do zapłaty uwzględniono również odsetki umowne od kredytowanych kosztów kredytu oraz (iii) niewyjaśnienie sposobu wykorzystania założeń wskazanych jako przyjętych do ustalenia RRSO;

c)  art. 30 ust. 1 pkt 8 u.k.k.– poprzez (i) niepoinformowanie konsumenta o ujęciu w racie odsetkowo-kapitałowej kredytowanych kosztów kredytu i naliczonych od nich odsetkach umownych, a także (ii) jaki jest stosunek spłat: całkowitej kwoty kredytu, kredytowanych kosztów kredytu i odsetek w ratach kredytu;

d)  art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k. – poprzez (i) niepoinformowanie klienta, iż kosztem kredytu są również odsetki umowne naliczone od kredytowanych kosztów kredytu, a tym samym (ii) zaniżenie faktycznej wysokości kosztu kredytu w postaci prowizji (iii) niepoinformowanie klienta, że zmienna stopa oprocentowania oparta o stawkę referencyjną NBP ma wpływ na koszty kredytu, (iv) pominięcie, iż w przypadku całkowitej spłaty kredytu wszystkie koszty udzielenia kredytu – w tym w szczególności prowizja – podlegają rozliczeniu zgodnie z art. 49 i art. 45 Ustawy;

e)  art. 30 ust. 1 pkt 15 u.k.k. – (i) niepełne określenie sposobów odstąpienia od umowy pożyczki przez konsumenta i pominięcie uprawnienia konsumenta do odstąpienia od umowy na zasadach określonych w art. 53 ust. 2 ustawy, to jest w przypadku, gdy umowa o kredyt konsumencki nie zawiera elementów określonych w art. 30 ustawy, (ii) błędne pouczenie, iż oświadczenie o odstąpieniu może zostać złożone wyłącznie poprzez złożenie lub wysłanie oświadczenia o odstąpieniu na określony adres banku (albo jej oddziału) oraz (ii) nieokreślenie skutków odstąpienia od Umowy pożyczki w postaci stanu, jakby Umowa pożyczki nie była nigdy zawarta;

f)  art. 30 ust. 1 pkt 16 u.k.k. – poprzez niepełne i wprowadzające konsumenta w błąd określenie procedury i skutków wcześniejszej spłaty kredytu, tj. (i) brak pouczenia konsumenta, iż wcześniejsze spłata będzie wiązała się z częściowym zwrotem kosztów kredytu – w tym w szczególności prowizji – zgodnie z art. 49 ustawy, a zatem zatajenie faktycznych korzyści ze spłaty kredytu przed terminem (ii) uzależnienie wcześniejszej spłaty kredytu od złożenia przez kredytobiorcę bankowi dyspozycji odnośnie wcześniejszej spłaty kredytu.

4.  Pozwany Bank (...) spółka akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości, zarzucając: (i) brak legitymacji czynnej po stronie powoda i nieważność umowy cesji; (ii) brak udowodnienia roszczenia zarówno co do zasady i co do wysokości; (iii) nadużycie prawa podmiotowego (art. 5 k.c.). Ponadto pozwany wniósł o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z opłatą od pełnomocnictwa wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

II.  Fakty ustalone w sprawie

5.  Dnia 14 kwietnia 2022 r. L. F. zawarła z Bank (...) spółką akcyjną z siedzibą w W. umowę pożyczki.

6.  Podstawowe warunki pożyczki i sposób spłaty określone zostały w § 5 umowy. I tak, w § 5 ust. 1 umowy wskazano, że całkowita kwota Pożyczki wynosi 76.334,64 zł, zaś w § 5 ust. 2 umowy wskazano, że kwota do wypłaty na podstawie Umowy ( podstawa do obliczania oprocentowania) to 82.433,78 zł ( całkowita kwota pożyczki 76.334,64 zł + kredytowana prowizja). Postanowienia umowne zawarte w § 5 umowy sformułowane zostały w prosty i czytelny sposób, hasłowo („ całkowita kwota”, „całkowita kwota pożyczki + kredytowana prowizja”).

7.  Całkowity koszt pożyczki przy założeniu terminowej spłaty Pożyczki, określono w § 6 ust. 7 umowy, na kwotę 51.958,41 zł. W § 6 umowy – zatytułowanym „Koszty pożyczki” – widniała również określona kwota prowizji (ust. 2). Pod wskazaną kwotą prowizji znalazł się zapis: „ Prowizja jest liczona od całkowitej kwoty Pożyczki i pobierana przez doliczenie jej do kwoty Pożyczki, zwiększając tym samym wysokość Pożyczki do spłaty, a następnie poprzez potrącenie jej od wypłaconej kwoty Pożyczki z Rachunku wskazanego w Umowie”.

8.  Nominalne roczne oprocentowanie pożyczki określono jako zmienne, które w dniu zawarcia umowy określono na 10,250% w stosunku rocznym. Oprocentowanie pożyczki stanowi suma stopy referencyjnej NBP, która na dzień zawarcia umowy wynosi 4,50% oraz stałej marży Banku, która wynosi 5,75% (§ 5 ust. 8).

9.  RRSO określono na 13,00% (§ 5 ust. 7).

10.  Całkowita kwota do zapłaty wyliczona w oparciu o parametry i koszty Pożyczki przy założeniu jej terminowej spłaty została ustalona w wysokości 128.293,05 zł.

11.  § 5 ust. 3 umowy stanowił:

Okres spłaty – 108 miesięcy.

12.  § 5 ust. 6 umowy stanowił:

Wysokość miesięcznej raty: 1171,75 zł; nie dotyczy Raty wyrównującej.

13.  § 5 ust. 7 umowy stanowił:

Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania wynosi 13,00%, wyliczona w oparciu o parametry i koszty Pożyczki przy założeniu jej terminowej spłaty.

14.  § 5 ust. 8 umowy stanowił:

Nominalne roczne oprocentowanie wynosi 10,250% (zmienna stopa oprocentowania). Oprocentowanie Pożyczki stanowi suma stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego, która na dzień zawarcia umowy wynosi 4,50% oraz stałej marży Banku, która wynosi 5,75%, z zastrzeżeniem przypadku, gdy stopa referencyjna NBP przyjmie wartość zero lub mniejszą to wówczas oprocentowanie Pożyczki w tym okresie będzie równe wysokości marży Banku. W przypadku Pożyczki oprocentowanej według zmiennej stopy procentowej Pożyczkobiorca ponosi ryzyko zmian stóp procentowych. Oznacza to, że w przypadku wzrostu poziomu stopy referencyjnej NBP oprocentowanie Pożyczki będzie wyższe, a tym samym wzrośnie wówczas wysokość miesięcznej raty kapitałowo – odsetkowej i wzrośnie łączna wartość zapłaconych odsetek. Natomiast w przypadku spadku poziomu stopy referencyjnej NBP do zera lub poniżej Pożyczka oprocentowana będzie na poziomie marży Banku. Oprocentowanie Pożyczki nie może w żadnym czasie przekroczyć wysokości odsetek maksymalnych.

Warunki zmiany oprocentowania w trakcie Umowy znajdują się w § 11 ust. 1.

W czasie trwania Umowy, gdy nominalne roczne oprocentowanie Pożyczki będzie wyższe niż stopa odsetek maksymalnych określonych w art. 359 § 2 ¹ kodeksu cywilnego. Bank do naliczania należnych odsetek zastosuje stopę odsetek maksymalnych. Bank powróci do naliczania oprocentowania określonego w Umowie, gdy wysokość odsetek maksymalnych będzie równa oprocentowaniu określonemu w Umowie lub od niego większa.

15.  § 6 ust. 6 umowy stanowił:

Łączna kwota odsetek wynosi 45.859,27 zł – przy założeniu terminowej spłaty Pożyczki. Odsetki naliczane są za każdy dzień od salda zadłużenia i płatne razem z miesięcznymi spłatami raty kapitałowej w terminie określonym w Umowie, przy założeniu, że miesiąc liczy 30 dni, a rok 360 dni oraz, że pierwsza rata płatna jest po 60 dniach od daty uruchomienia Pożyczki. Jeżeli dzień spłaty pierwszej raty przypada wcześniej niż w 60 dniu, łączna kwota odsetek zostanie pomniejszona o kwotę odsetek za okres będący różnicą 60 dni i rzeczywistej liczby dni liczonej od uruchomienia Pożyczki do daty spłaty pierwszej raty. Informacja o rzeczywistej wysokości odsetek zostanie wskazana w harmonogramie.

16.  § 6 ust. 7 umowy stanowił:

Całkowity koszt pożyczki przy założeniu terminowej spłaty wynosił 51.958,41 zł.

17.  § 6 ust. 8 umowy stanowił:

Całkowita kwota do zapłaty wyliczona w oparciu o parametry i koszty pożyczki przy założeniu terminowej spłaty wynosiła 128.293,05 zł.

18.  § 11 ust. 1 umowy stanowił:

1)  Bank dokona obniżenia lub podwyższenia oprocentowania pożyczki w przypadku odpowiednio spadku albo wzrostu wysokości stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego. Bank dokona zmiany oprocentowania pożyczki o wartość zmiany stopy referencyjnej z dniem zmiany stopy referencyjnej przez NBP. W przypadku gdy stopa referencyjna NBP przyjmie wartość zero lub mniej, oprocentowanie Pożyczki w tym okresie będzie równe marży Banku. Oznacza to że w przypadku, gdy suma marży Banku i stopy referencyjnej NBP będzie niższa niż marża Banku, to Pożyczkobiorca będzie zobowiązany w tym okresie do zapłaty oprocentowania w wysokości odpowiadającej marży Banku, z uwzględnieniem, że oprocentowanie Pożyczki nie może przekroczyć wysokości odsetek maksymalnych określonych w kodeksie cywilnym. Jeśli oprocentowanie obliczone jako suma stopy referencyjnej NBP i marży Banku albo w wysokości odpowiadającej marży Banku, przekroczy wysokość odsetek maksymalnych określonych w kodeksie cywilnym, Bank będzie naliczał w tym okresie oprocentowanie w wysokości odsetek maksymalnych. Zmiana wysokości oprocentowania nie stanowi zmiany Umowy. Bank przekazuje Pożyczkobiorcy informację o zmianie stopy referencyjnej poprzez udostępnienie aktualnego Cennika usług w placówkach Banku oraz na stronie internetowej Banku. Informację o zmianie oprocentowania Pożyczki wraz z wysokością raty, Bank przekaże Pożyczkobiorcy niezwłocznie na trwałym nośniku.

2)  Bank może w trakcie okresu kredytowania obniżyć oprocentowanie Pożyczki, skutkujące obniżeniem miesięcznej raty Pożyczki, bez konieczności aneksowania Umowy. Podstawę do obniżenia oprocentowania będą stanowić promocje przygotowane przez Bank. Szczegółowe warunki promocji określone zostaną w odrębnych, udostępnianych Pożyczkobiorcy regulaminach. Informację o zmianie oprocentowania Pożyczki wraz z wysokością raty, Bank przekaże Pożyczkobiorcy na trwałym nośniku.

19.  § 11 ust. 2 umowy stanowił:

Zmiana odsetek od zadłużenia przeterminowanego następuje w przypadku każdorazowej zmiany wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie na wartość zgodną z treścią art. 481 § 2 ¹ k.c.

Bank przekazuje Kredytobiorcy informacje o wysokości oprocentowania poprzez udostępnienie aktualnego Cennika usług w placówkach Banku oraz na stronie internetowej Banku. Zmiana oprocentowania nie stanowi zmiany Umowy.

20.  § 11 ust. 3 umowy stanowił:

1)  Regulamin określa przypadki, w jakich Bank ma prawo do dokonywania zmian Regulaminu oraz Cennika usług w trakcie trwania Umowy. Bank informuje Pożyczkobiorcę o zmianach w Cenniku usług z zachowaniem trybu przewidzianego dla zmian w Regulaminie.

2)  Cennik usług zawiera zasady i wysokość oprocentowania, prowizje i opłaty za czynności związane z Umową.

3)  Zmiany Cennika usług nie wymagają podpisania aneksu do Umowy.

4)  Zmiana wysokości stopy procentowej nie stanowi zmiany Umowy.

21.  § 12 ust. 2 umowy stanowił:

1)  Wcześniejsza częściowa/całkowita spłata może być zrealizowana, jeżeli Pożyczkobiorca:

a)  zapewni na Rachunku środki wystarczające na wnioskowaną spłatę poprzez wpłatę gotówki w kasie Banku lub dokonanie przelewu na Rachunek oraz

b)  złoży dyspozycję odnośnie wcześniejszej spłaty.

2)  W przypadku wcześniejszej częściowej spłaty Pożyczkobiorca może złożyć dyspozycję o:

a)  dokonanie przeliczenia rat Pożyczki lub

b)  skrócenie okresu Pożyczki z zachowaniem dotychczasowej wysokości raty Pożyczki.

Zmiana taka nie wymaga zawarcia aneksu do Umowy. Jeżeli Pożyczkobiorca nie złoży dyspozycji, Bank przelicza raty Pożyczki przy zachowaniu dotychczasowego okresu spłaty.

dowód: umowa kredytu, k. 38-40v

22.  W dniu 14 września 2023 r. została zawarta umowa powierniczego przelewu wierzytelności pomiędzy kredytobiorcą L. F. oraz powodem Z. (...) sp. z.o.o. w formie elektronicznej i podpisana podpisem elektronicznym za pośrednictwem platformy WeryfikacjaPodpisu.pl. (...) umowy przelewu były wierzytelności aktualne i przyszłe przysługujące L. F. w z związku z umową pożyczki z 14 kwietnia 2022 r. zawartą przez L. F. z Bankiem (...) spółką akcyjną z siedzibą w W.. Cesja wierzytelności obejmowała w szczególności tzw. sankcję kredytu darmowego wraz ze wszystkimi związanymi z tym wierzytelnościami m.in. odsetki za zwłokę i opóźnienie. Kwestie rozliczenia stron umowy cesji powierniczej przedstawiały się następująco – Cesjonariuszowi przysługiwać będzie 50% wartości wierzytelności obejmującej żądanie główne (tj. odsetki umowne, prowizję i inne koszty kredytu naliczone przed kredytodawcę), odzyskanej od Dłużnika Cedenta w związku z realizacją Umowy. Cesjonariuszowi przysługiwać miały wszelkie zasądzone koszty procesu, w tym koszty zastępstwa procesowego, a ponadto wszelkie opłaty i koszty konieczne do wyegzekwowania przedmiotu umowy ponoszone miały być przez Cesjonariusza. W przypadku braku skutecznego wyegzekwowania roszczenia, niewyegzekwowana część zostaje przeniesiona w całości lub odpowiedniej części na Cedenta (przelew zwrotny wierzytelności). Pozostałe postanowienia umowne wskazywały, że pozostałe 50% wartości wyegzekwowanej wierzytelności przysługiwać miała Cedentowi.

dowód: umowa cesji powierniczej, k. 41-41v, elektroniczne poświadczenie weryfikacji, k. 42-44

23.  L. F. udzieliła pełnomocnictwaZ. (...)sp. z.o.o. do jej reprezentacji w zakresie umowy o pożyczkę gotówkową zawartej z Bankiem (...) spółka akcyjna z siedzibą w W. dnia 14 kwietnia 2022 r. Pełnomocnictwo swoim zakresem obejmowało w szczególności do złożenia oświadczenia wynikającego z art. 45 ukk.

24.  Pismem z dnia 19 października 2023 r. Z. (...) Sp. z.o.o. złożyła w imieniu kredytobiorcy w stosunku do Banku (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Pismo doręczono bankowi za pośrednictwem korespondencji e-mailowej.

dowód: oświadczenie, k. 45-46, elektroniczne poświadczenie weryfikacji, k. 47-48v, oświadczenie, k. 49, zawiadomienie o przelewie wierzytelności, k. 49v, elektroniczne potwierdzenie weryfikacji, k. 50-52, korespondencja e-mail, k. 56

III.  Ocena dowodów

25.  Sąd oparł fakty ustalone w sprawie na podstawie przedłożonych przez strony dokumentów (stanowiących dowód bez wydania w tym przedmiocie postanowienia, art. 243 ² k.p.c.), których prawdziwość i treść nie została zakwestionowana oraz nie budziła wątpliwości Sądu. W dokonywaniu ustaleń Sąd oparł się również na twierdzeniach stron stanowiących okoliczności bezsporne i niezaprzeczone oraz przyznane w rozumieniu art. 229 i 230 k.p.c.

26.  Sąd pominął dowód z zeznań świadka L. F. na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. jako zmierzający jedynie do przedłużania postępowania. Wniosek powoda, złożony na rozprawie 17 października 2024 r., był spóźniony. Strony miały wyznaczony termin do składania wniosków dowodowych w sprawie, pod rygorem pominięcia, zaś wniosek powoda złożony został dopiero na rozprawie 17 października 2024 r. Gdyby wniosek ten nie miał zmierzać do przedłużenia postępowania, to powód złożyłby go przed rozprawą, w piśmie procesowym, tak aby było możliwe wezwanie świadka na wyznaczony już termin rozprawy. Powód w żaden sposób nie uzasadnił, dlaczego wniosek składa dopiero na rozprawie. Sąd oddalił również wniosek powoda o zobowiązanie pozwanej do wyjaśnienia sposobu ustalenia wysokości prowizji na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. jako nieistotny dla rozstrzygnięcia w sprawie (powództwo podlegało oddaleniu z innych przyczyn), zmierzający do przedłużenia postępowania (podobnie jak w przypadku wniosku o przesłuchanie świadka L. F., powód nie wyjaśnił, dlaczego wniosek składa dopiero na rozprawie). Nadto, Sąd oddalił wniosek powoda o zobowiązanie pozwanej do złożenia dokumentu, o którym mowa w punkcie 8 (jak na k. 5 akt sprawy) (protokół z akt sprawy, k 111v) jako zmierzający do ustalenia faktów nieistotnych dla rozstrzygnięcia.

IV.  Ocena prawna

27.  Powództwo podlegało oddaleniu z uwagi na brak ziszczenia się przesłanek określonych w art. 45 ust. 1 u.k.k. do złożenia oświadczenia w przedmiocie skorzystania z sankcji tzw. kredytu darmowego.

Legitymacja czynna powoda

28.  W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że strona pozwana nie kwestionowała, aby powód nie wykazał faktu zawarcia z L. F. umowy powierniczego przelewu wierzytelności. Należało zatem uznać ten fakt za przyznany w rozumieniu art. 230 k.p.c. oraz wykazany za pomocą przedstawionych wraz z pozwem dokumentów.

29.  Powierniczy przelew wierzytelności w celu jej ściągnięcia i przekazania zbywcy to umowa, na podstawie której cedent przekazuje wierzytelność do majątku osoby trzeciej, aby ta realizowała wierzytelność wobec dłużnika w imieniu własnym, ale na jego rzecz za przykładowo odpowiednim wynagrodzeniem na podstawie umowy zlecenia. Podstawy ukształtowania czynności powierniczej dostarcza art. 353 ¹ k.c. z uwzględnieniem ograniczeń wskazanych w tym przepisie oraz w art. 58 k.c. Cechami konstytutywnymi tego rodzaju czynności są: przeniesienie przez powierzającego na powiernika jakiegoś prawa (wierzytelności) w następstwie czego powiernik może korzystać z niego względem osób trzecich w zakresie wyznaczonym jego treścią (stosunek zewnętrzny) oraz zobowiązanie powiernika wobec powierzającego (stosunek wewnętrzny), że będzie z tego prawa korzystał w ograniczonym zakresie wskazanym treścią umowy powierniczej w szczególności, że prawo to (wierzytelność) powróci do powierzającego. Występują tu zatem dwa podstawowe stosunki prawne – zewnętrzny pomiędzy dłużnikiem wierzytelności a nabywcą (powiernikiem) i wewnętrzny (z reguły zlecenia) pomiędzy zbywcą wierzytelności a nabywcą. Tego rodzaju umowa uznawana jest za przelew wierzytelności (art. 509 k.c.) z osłabionymi skutkami prawnymi w stosunku do przelewu w pełni rozporządzającego, ponieważ związanie powiernika (nabywcy) stosunkiem wewnętrznym jest ściśle określone do czynności mających na celu odzyskanie wierzytelności od dłużnika i przekazanie jej powierzającemu (tak: uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 13 lutego 2014 r., I ACa 656/13).

30.  Przelew powierniczy wierzytelności może mieć przy tym za przedmiot wierzytelności przyszłe i jest to stanowisko ugruntowane w orzecznictwie (por. wyrok Sądu Najwyższego z 24 maja 2017 r., III CSK 274/16). Do przelewu wierzytelności przyszłej stosować należy odpowiednio przepisy o przelewie (art. 509-518 k.c.), to oznacza, że na nabywcę wierzytelności przyszłej przechodzą wszystkie prawa, które przysługiwałyby uprawnionemu z takiej wierzytelności. Uprawniony (wierzyciel) z wierzytelności przyszłej ma ukształtowane już roszczenie do dłużnika o spełnienie świadczenia. Roszczenie to przysługuje mu już od chwili gdy w umowie stron zostało ono skonkretyzowane, a możliwość jego zrealizowania zostaje odroczona do czasu gdy spełnione zostaną warunki, od których uzależniono możliwość żądania spełnienia świadczenia przez wierzyciela. Umowa o przelew wierzytelności przyszłej przenosi na nabywcę uprawnienie do żądania spełnienia świadczenia przez dłużnika z takiej wierzytelności. Fakt zatem, iż umowa przelewu została zawarta w tej sprawie przed złożeniem przez kredytobiorcę oświadczenia przewidzianego w art. 45 ukk nie wpływa na jej ważność.

31.  Zgodnie z art. 58 § 1 k.c., czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Zgodnie z art. 58 § 2 k.c., nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Jednocześnie, zgodnie z art. 22 ust. 2 Dyrektywy PE i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki państwa członkowskie zapewniają, by konsumenci nie mogli zrzekać się praw przyznanych im na mocy przepisów prawa krajowego wprowadzających w życie niniejszą dyrektywę lub do niej się odnoszących. Zgodnie natomiast z art. 23 Dyrektywy 2008/48/WE, państwa członkowskie ustanawiają przepisy dotyczące sankcji mających zastosowanie w przypadku naruszenia przepisów krajowych przyjętych zgodnie z niniejszą dyrektywą i podejmują wszelkie niezbędne działania w celu zapewnienia stosowania tych sankcji. Przewidziane sankcje muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające.

32.  Ocenę ważności analizowanej umowy przelewu powierniczego wierzytelności rozpocząć należy od zaznaczenia, że L. F. występowała w tej umowie jako konsument, powodowa spółka zaś – przedsiębiorca. Zgodnie z postanowieniami umowy, L. F. nie otrzymała z tytułu zawartego powierniczego przelewu wierzytelności żadnego wynagrodzenia. Jednocześnie, w razie uzyskania od banku środków pieniężnych z tytułu sankcji kredytu darmowego, strony miały rozliczyć się w ten sposób, że połowę tych środków otrzyma powodowa spółka, a połowę L. F.. Rozliczenie to nie dotyczyło kosztów procesu, które – w razie wygranej sprawy sądowej – należeć się miały w całości powodowej spółce.

33.  Nie jest przy tym w ocenie sądu tak, aby sąd nie mógł z urzędu, przesłankowo, ocenić danej umowy jako nieważną, a to naruszającą zasady współżycia społecznego (art. 58 § 3 k.c.) czy też zawierającą postanowienia abuzywne, w sytuacji, gdy nie żąda tego konsument (niebędący zresztą stroną sporu). W tej sprawie bowiem nie mamy do czynienia z roszczeniem konsumenta, ale z roszczeniem wytoczonym przez przedsiębiorcę, który to przedsiębiorca wywodzi swoją legitymację czynną z umowy zawartej z konsumentem. Jeśli umowa ta narusza zasady współżycia społecznego, a w konsekwencji jest nieważna, w oparciu o przepis z art. 58 § 3 k.c., czy też zawiera abuzywne postanowienia umowne, to sąd jest uprawniony do tego, aby to stwierdzić i wywieźć z tej okoliczności wszystkie konsekwencje, w tym stwierdzenie braku legitymacji czynnej powoda. W przeciwnym wypadku sąd w żadnej tego typu sprawie, toczącej się bez udziału konsumenta, nie byłby uprawniony do ocenienia ważności czy abuzywności umowy stanowiącej podstawę legitymacji czynnej powoda.

34.  Jak wynika z orzecznictwa TSUE, sąd krajowy obowiązany jest do zbadania z urzędu (to jest niezależnie od zarzutu konsumenta) niedozwolonego charakteru postanowień umowy zawartej z konsumentem, ponieważ nieuczciwy warunek umowny nie wiąże konsumenta i że nie jest konieczne w tym względzie, żeby został on przez niego wcześniej skutecznie zaskarżony (tak wyrok z dnia 4 czerwca 2009 r. w sprawie P. Z.. Przeciwko E. G., C-243/08, (...):EU:C:2009:350, wyrok z dnia 14 czerwca 2012 r. w sprawie B. E. de (...) SA przeciwko J. C., C-618/10, (...):EU:C:2012:349, wyrok z dnia 14 marca 2013 r. w sprawie M. A. przeciwko C. d’E. de C., T. i M. (C.), C-415/11, (...):EU:C:2013:164, wyrok z dnia 1 października 2015 r. w sprawie (...) Bank Hungary Z.. przeciwko A. S., C-32/14, (...):EU:C:2015:637). W ocenie sądu wyrok TSUE z dnia 29 kwietnia 2021 r., C-19/20, z którego wynika obowiązek sądu pouczenia konsumenta o konsekwencjach prawnych, jakie może za sobą pociągnąć stwierdzenie nieważności umowy, nie dotyczy spraw takich jak niniejsza, bowiem w tej sprawie konsument w ogóle nie jest dysponentem procesu (stroną) i nie może żądać stwierdzenia nieważności umowy czy też wyrazić stanowisko, że nie dochodzi stwierdzenia nieważności umowy.

35.  W tej sprawie sąd doszedł do przekonania, że umowa powierniczego przelewu wierzytelności nie jest nieważna (art. 58 § 2 k.c.). Nie narusza zasad współżycia społecznego i ani nie zawiera postanowień rażąco naruszające interes konsumenta (art. 385 ¹ § 1 k.c.).

Roczny termin zawity z art. 45 ust. 5 u.k.k.

36.  W niniejszym postępowaniu nie został przez pozwanego podniesiony zarzut niedochowania rocznego terminu zawitego na złożenie oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Sąd dokonał oceny dochowania terminu zawitego z urzędu.

37.  Zgodnie z art. 45 ust. 1 u.k.k., w przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie. Zgodnie natomiast z art. 45 ust. 5 u.k.k., uprawnienie, o którym mowa w ust. 1, wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy.

38.  Termin ustawowy „wykonanie umowy” w rozumieniu art. 45 ust. 5 u.k.k. nie jest w chwili obecnej interpretowany jednolicie, tak w orzecznictwie sądów powszechnych, jak i w doktrynie. Termin ten nie był dotychczas przedmiotem wykładni Sądu Najwyższego. Zdaniem części orzecznictwa (m. in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 1 lipca 2019 r., V ACa 188/18, wyrok Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 14 marca 2023 r., II Ca 98/23;) oraz doktryny (m. in. Czech Tomasz, Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. III, komentarz do art. 45, LEX 2023, akapit 68) wykonanie umowy w rozumieniu omawianego przepisu powinno być wykładane jako zrealizowanie wszystkich obowiązków wynikających z umowy przez obydwie jej strony, a zatem również kredytobiorcę. W konsekwencji, termin roczny na zrealizowanie uprawnienia przez konsumenta liczony będzie – wedle zwolenników tej wykładni – od momentu spłacenia przez kredytobiorcę całości kredytu, niezależnie od tego, czy spłata kredytu realizowana jest terminowo. Przeciwny pogląd zakłada, że wykonaniem umowy w rozumieniu art. 45 ust. 5 u.k.k., stanowiącym początek rocznego terminu zawitego na złożenie oświadczenia w przedmiocie skorzystania z sankcji kredytu darmowego, jest wykonanie umowy przez kredytodawcę, tj. wypłata środków kredytobiorcy ( por. wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z 27 lutego 2019 r., sygn. akt XII C 1503/18, wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 30 maja 2023 r., sygn. akt XXVII Ca 309/23; Ustawa o kredycie konsumenckim. Komentarz. Red. dr hab. K. O., 2019, wyd. 2/M. G., Legalis 2023, nr boczny 18-21).

39.  Ustawodawca nie wskazał, iż przez wykonanie umowy należy rozumieć wypłatę kwoty kredytu przez kredytodawcę, bądź chwilę zawarcia umowy. Ustawodawca nie zawęził również w aspekcie podmiotowym pojęcia wykonania umowy poprzez połączenie go ze spełnieniem świadczenia przez którąś ze stron.

40.  Wykładając przepis z art. 45 ust. 5 u.k.k. pod kątem wykładni systemowej, należy mieć ponadto na uwadze uchylony przepis art. 46 u.k.k., który w ust. 3 również posługiwał się terminem „wykonania” umowy. Zgodnie z art. 46 ust. 1 u.k.k., w przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 35, konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy za okres 4 lat poprzedzających dzień złożenia tego oświadczenia i w sposób ustalony w umowie. Zgodnie natomiast z art. 46 ust. 3 u.k. uprawnienie, o którym mowa w ust. 1, wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy. Z zestawienia brzmienia ust. 3 i 1 uchylonego art. 46 u.k.k. niezbicie wynika, że termin wykonania umowy należy rozumieć jako wypełnienie wszystkich obowiązków przez obie strony umowy. W przeciwnym razie przepisy te nie miałyby logicznego sensu. Gdyby termin z art. 46 ust. 3 u.k.k. – rok od „wykonania umowy” – liczyć od momentu wypłaty środków kredytobiorcy, to dyspozycja przepisu z art. 46 ust. 1 u.k.k. – w zakresie, w jakim przewiduje uprawnienie konsumenta do zwrócenia kredytu bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy „za okres 4 lat poprzedzających dzień złożenia tego oświadczenia” - byłaby pusta.

41.  Wobec okoliczności, że spłata kredytu nadal trwa, zawity termin roczny należy uznać jako dochowany w niniejszej sprawie.

Przesłanki do złożenia oświadczenia w przedmiocie skorzystania z sankcji tzw. kredytu darmowego

42.  Należy wskazać, że w sprawie brak było podstaw do skorzystania przez kredytobiorcę z omawianego uprawnienia. Podstawą prawną żądania pozwu był przepis art. 45 ust. 1 u.k.k. stosownie do treści którego w przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie.

43.  Rozważania w tym zakresie rozpocząć należy od stwierdzenia, że użyty w art. 45 ust. 1 u.k.k., zwrotu „naruszenie” rozumieć należy wyłącznie jako zupełny brak zamieszczenia w umowie kredytu konsumenckiego konkretnych informacji lub postanowień wymienionych w ust. 1 lub określenie ich w sposób wadliwy, nieprawidłowy, co aktualizować będzie się w zakresie określenia wysokości poszczególnych elementów (np. wysokości stóp oprocentowania, wysokości odsetek dziennych, całkowitego kosztu kredytu). Wskazuje na to w pierwszej kolejności literalne brzmienie art. 45 ust. 1 u.k.k., który wylicza postanowienia, które umowa powinna określać. Należy zatem wywnioskować, iż jego naruszenie może polegać tylko na sytuacji, gdy w danej umowie nie zamieszczono któregoś z tych postanowień lub postanowienie to zostało błędnie określone. Ideą wprowadzenia w u.k.k. obowiązku informacyjnego skorelowanego z surową sankcją kredytu darmowego, było założenie, by konsument mógł ocenić tak ryzyko związane z danym instrumentem finansowym, jak i ocenić konkurencyjność danego produktu, a zatem by mógł podjąć świadomą decyzję co do dokonania określonej transakcji kredytowej z bankiem.

44.  Zauważyć należy przy tym, iż zgodnie z art. 29 ust. 3 u.k.k., umowa powinna być sformułowana w sposób jednoznaczny i zrozumiały. Z art. 45 ust. 1 u.k.k. nie wynika zaś, by naruszenie art. 29 ust. 3 u.k.k. przez kredytodawcę łączyło się z możliwością zastosowania sankcji kredytu darmowego. Oczywiście Sąd miał na uwadze, iż treść stosunku prawnego winna być przez strony ukształtowana w sposób jednoznaczny i zrozumiały jednak istotne było, czy w przypadku niejasności postanowień umowy czy jej niejednoznaczności możliwe jest zastosowanie sankcji – w tym przewidzianej w art. 45 u.k.k. W piśmiennictwie wskazuje się, iż wyłącznie brak zamieszczenia określonych w art. 30 ustawy o kredycie konsumenckim konkretnych punktach elementów, może prowadzić do zastosowania sankcji kredytu darmowego (K. R. W., O. Ł., Tytuł: Karty płatnicze w Polsce, Opublikowano: WKP 2012, monografia).

45.  W ocenie Sądu zatem sankcja kredytu darmowego nie powstaje, gdy kredytodawca naruszył obowiązek, którego źródłem jest przepis niewymieniony w art. 45 ust. 1 u.k.k., tj. inne postanowienie ustawy, zasady współżycia społecznego lub ustalone zwyczaje. Katalog przepisów określonych w art. 45 ust. 1 u.k.k. ma charakter zamknięty i ze względu na wyjątkowy, sankcyjny charakter regulacji, nie podlega wykładni rozszerzającej ani wnioskowaniu per analogiam.

46.  W efekcie stwierdzić należy, iż nawet, gdy dane postanowienia umowy wymienione w art. 30 u.k.k. są zredagowane w sposób niejasny i budzący wątpliwości, to nie ma podstaw, aby stosować sankcję z art. 45 ust. 1 u.k.k., chyba że stopień niepewności, czy niejasności wyklucza możliwość uznania, że dane uregulowanie umowne niesie za sobą w ogóle jakąkolwiek informację.

47.  Należy również zauważyć, że zgodnie z art. 23 Dyrektywy 2008/48/WE, państwa członkowskie ustanawiają przepisy dotyczące sankcji mających zastosowanie w przypadku naruszenia przepisów krajowych przyjętych zgodnie z niniejszą dyrektywą i podejmują wszelkie niezbędne działania w celu zapewnienia stosowania tych sankcji. Przewidziane sankcje muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. Wykładając przepis z art. 45 ukk w świetle zacytowanego art. 23 Dyrektywy – nakazującego proporcjonalność sankcji – należy wskazać, że skorzystanie z sankcji kredytu darmowego może być uprawnione jedynie w sytuacji, w której naruszenie któregokolwiek z przepisów wymienionych w art. 45 ust. 1 ukk mogło mieć wpływ na decyzję konsumenta odnośnie zawarcia umowy ( por. pkt 73 uzasadnienia wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z 9 listopada 2016 r., C-42/15 : „art. 23 dyrektywy (...) należy interpretować w ten sposób, iż nie stoi on na przeszkodzie temu, by państwo członkowskie przewidziało w uregulowaniu krajowym, że w wypadku gdy umowa o kredyt nie zawiera wszystkich elementów wymaganych w art. 10 ust. 2 tej dyrektywy, umowę tę uważa się za nieoprocentowaną i bezpłatną, o ile chodzi o element, którego brak może pozbawić konsumenta możliwości dokonania oceny zakresu ciążącego na nim zobowiązania ”).

48.  Należy także z całą mocą podkreślić, że sankcja kredytu darmowego a abuzywność postanowień umownych to dwie całkowicie odrębne od siebie instytucje prawne. Sąd nie podziela poglądu, jakoby abuzywność postanowień umownych – skutkująca tym, że dane postanowienia, przykładowo postanowienie w przedmiocie prowizji – nie wiążą konsumenta ex tunx – miała, tak naprawdę, wedle stanowiska powoda, w każdej sprawie, powodować, że bank naruszył obowiązki informacyjne, o którym mowa w art. 30 ukk (ponieważ w zawartej umowie poinformował konsumenta o, przykładowo, wysokości prowizji i ustalonej w związku z tą prowizją wysokości RRSO, mimo że prowizja ta nie wiązała konsumenta od początku). Naruszenie przez bank obowiązków informacyjnych, o których mowa w art. 30 ukk, mogących skutkować sankcją kredytu darmowego, należy oceniać na moment zawierania umowy oraz w oderwaniu od kwestii, czy któreś z postanowień zawartych w umowie jest postanowieniem abuzywnym.

49.  W ocenie sądu w tej sprawie nie doszło do naruszenia żadnego z powołanych przez stronę powodową przepisów ukk w stopniu, który uprawniałby konsumenta do skorzystania z sankcji kredytu darmowego.

50.  Zarzut naruszenia art. 30 ust. 1 pkt. 6 u.k.k. powód uzasadniał niejasnym i nierzetelnym określeniem stopy oprocentowania kredytu z odesłaniem do stopy referencyjnej NBP, a także niewskazaniem okresów, warunków i procedury zmiany samej stopy referencyjnej NBP, determinującej wysokość stopy oprocentowania, a także niepoinformowanie kredytobiorcy iż zastosowana stopa oprocentowana odnosi się również do kredytowanych kosztów kredytu oraz nieokreślenie faktycznie zastosowanej stawki oprocentowania umownego. W ocenie sądu nie doszło do naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 6 u.k.k. z uwagi na to, że informacja o stopie referencyjnej NBP jest jawna i łatwo dostępna dla każdego i z łatwością każdy zainteresowany może sprawdzić na stronie NBP wysokość stopy referencyjnej i w związku z tym może samodzielnie ustalić wysokość ustawowych odsetek maksymalnych. Ponadto, w ocenie Sądu, Bank nie ma obowiązku informowania konsumentów o wysokości stopy referencyjnej, która jest w istocie ustalana przez organy państwa.

51.  Zarzuty strony powodowej nie znajdują potwierdzenia w umowie. Otóż w umowie tej jednoznacznie wskazano, jaka kwota podlegać będzie oprocentowaniu. Należy zauważyć, że umowa w tym przedmiocie jest nader czytelna i jasna dla przeciętnego odbiorcy. Wszystkie jej postanowienia sformułowane zostały w formie bezokoliczników, prostych, krótkich sformułowań. W § 5 umowy, w jego ustępie 2, znalazło się wyraźne postanowienie mówiące o tym, że podstawą do obliczania oprocentowania jest kwota do wypłaty na podstawie umowy, tj. całkowita kwota pożyczki oraz kredytowana prowizja. Zestawiając ust. 1 z ust. 2 paragrafu 5 umowy konsument wyraźnie mógł zauważyć, że całkowita kwota pożyczki (76.334,64 zł) nie tylko nie jest równoznaczna z kwotą do wypłaty na podstawie umowy (82.433,78 zł), ale również że oprocentowaniu podlegać będzie ta druga, wyższa kwota. Ponadto w § 5 ust. 2 znalazło się wyraźne postanowienie umowne co do tego, że prowizja za udzielenie kredytu jest kredytowana (+ kredytowana prowizja) oraz że prowizja ta podlegać będzie oprocentowaniu. Podobne postanowienie znalazło się w § 6 ust. 2 umowy, z którego również wyraźnie wynika, że prowizja zwiększa wysokość kwoty pożyczki do spłaty.

52.  Sąd stoi na stanowisku, że dopuszczalne jest pobieranie przez bank oprocentowania od kredytowanych kosztów kredytu, w tym od prowizji. Kredytowaną prowizję należy w tym wypadku traktować jako kapitał, z którego korzysta konsument w tym sensie, iż nie jest zobowiązany do zapłaty prowizji jednorazowo, ale może rozłożyć jej spłatę na raty. Z tego względu pobieranie oprocentowania od prowizji nie stoi w sprzeczności z istotą odsetek kapitałowych, które zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego (art. 359 k.c.) stanowić mają wynagrodzenie za korzystanie z kapitału. Należy również zauważyć, iż pomimo powszechnej praktyki w tym względzie banków i innych firm udzielających pożyczek, praktyka taka nie została do tej pory zakwestionowana przez TSUE. Ponadto pobierania odsetek od kredytowanych kosztów kredytu nie zakazują przepisy ustawy o kredycie konsumenckim. Aktualnie żaden przepis prawa nie zabrania pobierania odsetek od kredytowanych kosztów kredytu (por. wyrok SO w Warszawie z dnia 31 marca 2023 r., V Ca 3217/22). Z art. 5 pkt. 10 u.k.k. wynika natomiast, iż określenie stopy oprocentowania kredytu powinno nastąpić w relacji do kwoty faktycznie wypłaconej, co też bezspornie miało w okolicznościach sprawy miejsce. Z art. 5 pkt. 10 u.k.k. nie wynika natomiast zakaz naliczania odsetek od kredytowanych kosztów kredytu. W wyroku TSUE z dnia 21 kwietnia 2016 r. (C-377/14) podkreślono, iż nie można prezentować tej samej kwoty w całkowitych kosztach kredytu jak i w całkowitej kwocie kredytu. Powyższe stanowisko zostało podzielone również w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 lutego 2017 r., w sprawie VI ACa 560/16 oraz wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2019 r., I (...) 9/18. W okolicznościach sprawy jako całkowita kwota kredytu została wyłącznie wskazana kwota wypłacona cedentowi ,,na rękę’’, a zatem nie zostały w niej ujęte kredytowane koszty kredytu.

53.  Zarzut naruszenia art. 30 ust. 1 pkt. 7 u.k.k. powód uzasadniał błędnym wskazaniem przez pozwanego rzeczywistej stopy oprocentowania i całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta ustalonej w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia (§ 1 ust 4 i 6 umowy kredytu). Stosownie do treści art. 30 ust. 1 pkt. 7 u.k.k. umowa o kredyt konsumencki powinna określać rzeczywistą roczną stopę oprocentowania oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia. Przez rzeczywistą roczną stopę oprocentowania należy rozumieć całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym (art. 5 pkt. 12 u.k.k.). Całkowitą kwotą do zapłaty przez konsumenta jest suma całkowitego kosztu kredytu i całkowitej kwoty pożyczki (art. 5 pkt. 8 u.k.k.). W umowie jako RRSO wskazano 13,00%, a całkowitą kwotę do zapłaty 128.293,05 zł (k. 38v).

54.  Istota argumentacji powoda sprowadza się do tezy, że nie można naliczać odsetek od kredytowanych kosztów kredytu, co powodowało zawyżenie kosztów kredytu, a w konsekwencji błędne określenie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania i całkowitej kwoty do zapłaty. Sąd stoi na przeciwnym stanowisku, uznając, że aktualne przepisy – tak ustawy o kredycie konsumenckim, jak i dyrektywy konsumenckiej – nie zakazują pobierania odsetek umownych od kredytowanych kosztów kredytu. Sankcja kredytu darmowego mogłaby mieć hipotetycznie zastosowanie w takim wypadku jedynie w sytuacji, w której sama umowa kredytu konsumenckiego wprowadzałaby w tym zakresie konsumenta w błąd. W tej sprawie tak jednak nie było. W umowie wyraźnie wskazano, że prowizja jest kredytowana przez bank, wchodzi w skład wypłaconej kwoty pożyczki oraz całkowitego kosztu pożyczki, zaś oprocentowanie pożyczki naliczane będzie od całkowitej kwoty pożyczki udostępnionej pożyczkobiorcy.

55.  Należy zauważyć, że aktualnie żaden przepis prawa nie zabrania pobierania odsetek od kredytowanych kosztów kredytu ( por. wyrok SO w Warszawie z dnia 31 marca 2023 r., V Ca 3217/22; wyrok SO w Warszawie z dnia 31 lipca 2023 r., V Ca 2068/23). Z art. 5 pkt. 10 u.k.k. wynika natomiast, iż określenie stopy oprocentowania kredytu powinno nastąpić w relacji do kwoty faktycznie wypłaconej, co też bezspornie miało w okolicznościach sprawy miejsce. Prowizja za udzielenie pożyczki wchodziła w skład wypłaconej kwoty pożyczki i była kredytowana przez bank. Z art. 5 pkt. 10 u.k.k. nie wynika natomiast zakaz naliczania odsetek od kredytowanych kosztów kredytu. W wyroku TSUE z dnia 21 kwietnia 2016 r. (C-377/14) podkreślono, iż nie można prezentować tej samej kwoty w całkowitych kosztach kredytu jak i w całkowitej kwocie kredytu. Powyższe stanowisko zostało podzielone również w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 lutego 2017 r., w sprawie VI ACa 560/16 oraz wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2019 r., I (...) 9/18. W okolicznościach sprawy jako całkowita kwota kredytu została wyłącznie wskazana kwota wypłacona cedentowi ,,na rękę’’, a zatem nie zostały w niej ujęte kredytowane koszty kredytu (k. 16). W konsekwencji nie doszło do nieprawidłowego zawyżenia całkowitej kwoty kredytu poprzez ujęcie kosztu kredytu w całkowitej kwocie kredytu, co powodowałoby zaniżenie RRSO.

56.  W orzecznictwie Prezesa UOKiK jednoznacznie przyjęto, że całkowita kwota kredytu (w rozumieniu art. 5 pkt 7 u.k.k.) nie obejmuje kosztów, które mają być pokryte z kapitału kredytu. Wniosek taki wynika z porównania art. 5 pkt 6 oraz art. 5 pkt 7 u.k.. Pozwala to na uniknięcie dwukrotnego uwzględniania kosztów w całkowitej kwocie do zapłaty przez konsumenta (decyzja Prezesa UOKiK nr (...) z 10.05.2013 r.; decyzja Prezesa UOKiK nr (...) z 21.06.2013 r.; decyzja Prezesa UOKiK nr (...) z 9.10.2013 r.; decyzja Prezesa UOKiK nr (...) z 30.12.2015 r.; decyzja Prezesa UOKiK nr (...) z 8.08.2016 r.; wyrok SOKiK z 6.05.2015 r., XVII AmA 5/14, LEX nr 2155798; wyrok SOKiK z 3.12.2015 r., XVII AmA 124/14, LEX nr 2155537; wyrok SOKiK z 11.12.2015 r., XVII AmA 125/14, LEX nr 1973757; wyrok SOKiK z 26.01.2016 r., XVII AmA 165/13, LEX nr 1997815; wyrok SOKiK z 20.12.2016 r., XVII AmA 53/16, LEX nr 2206139). Do tego poglądu przychylił się także Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który orzekł, że: „Artykuł 3 lit. l) i art. 10 ust. 2 dyrektywy (...), a także pkt I załącznika I do rzeczonej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że całkowita kwota kredytu i kwota wypłat określają całość kwot udostępnianych konsumentowi, co wyklucza kwoty powiązane przez kredytodawcę z pokryciem kosztów związanych przez kredytodawcę z udzieleniem odnośnego kredytu, które to kwoty nie są w rzeczywistości wypłacane konsumentowi” (wyrok TSUE z 21.04.2016 r., C-377/14, R., pkt 91).

57.  U.k.k. nie wyłącza możliwości ani kredytowania pozaodsetkowych kosztów kredytu (domagania się spłaty ich równowartości), ani pobierania od tych skredytowanych kosztów odsetek. Kredytobiorca korzysta w takiej sytuacji z kapitału kredytodawcy, który jednoznacznie uzależnił udzielenie pożyczki od pokrycia dodatkowych kosztów, a skoro kredytobiorca ich nie poniósł od razu, to dzięki ich skredytowaniu mógł w ogóle zawrzeć umowę pożyczki. Jeśli kredytobiorca wolał pokryć pozaodsetkowe koszty kredytu od razu, bez obowiązku zapłaty odsetek na rzecz kredytodawcy, miał zresztą taką możliwość.

58.  Powoływanie się na dosłowne brzmienie art. 5 pkt 10 u.k.k. i art. 3 lit. j) dyrektywy 2008/48/WE (w tłumaczeniu na język polski) i użyty w nich zwrot „ wypłaconej kwoty kredytu” nie stanowi argumentu za tezą, jakoby niezgodne z ustawą było pobieranie odsetek od kredytowanych pozaodsetkowych kosztów kredytu. Przepisy u.k.k. należy interpretować w świetle przepisów dyrektywy 2008/48/WE, która przepisami u.k.k. została zaimplementowana do krajowego systemu prawnego. Interpretacja językowa przepisów dyrektywy nie może się z kolei ograniczać do jej brzmienia w tłumaczeniu na jeden z oficjalnych języków Unii Europejskiej, skoro tekst dyrektywy jest tekstem autentycznym w każdym z tych tłumaczeń, a (przynajmniej docelowo) prawo europejskie powinno być w każdym z krajów członkowskich takie samo. Sąd dokonując wykładni językowej dyrektywy 2008/48/WE uwzględnił również brzmienie dyrektywy w innych językach niż język polski i uznał, że wykładnia taka skłania się w stronę pojęcia „zaciągnięcia i „wykorzystania” kredytu, a niekoniecznie jego wypłaty. W celu osiągnięcia efektu odwrotnego w ocenie Sądu, posłużono by się zwrotem jednoznacznie odwołującym się do rzeczywiście otrzymanej albo rozdysponowanej lub wypłaconej kwoty i byłoby to widoczne w wielu różnych wersjach językowych. W wersji dyrektywy w języku angielskim użyto sformułowania ” total amount of credit”- means the ceiling or the total sums made avalaible under a credit agreement”. W wersji zaś niemieckiej (...)-die O. oder die S. aller B., die aufgrund eines K. zur V. gestellt warden”.

59.  Obecnie brzmienie tłumaczenia dyrektywy w ujęciu języka polskiego oraz innych języków na które dyrektywa została przetłumaczona, wskazuje, iż celem definicji stopy procentowej nie było ograniczenie możliwości naliczania odsetek wyłącznie do całkowitej kwoty kredytu, bez pozaodsetkowych kosztów kredytu, którymi w niniejszej sprawie okazały się prowizja oraz składka ubezpieczeniowa. Jak wskazano w Wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 21 marca 2024 r.C-714/22 w punkcie 40 w Dyrektywie przyjęto szeroką definicję pojęcia całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta (podobnie C 686-19, C 377-14). W konsekwencji nie są uprawnione oczekiwania pomijania odsetek w całkowitym koszcie kredytu, a zatem i w RRSO, które to odsetki pożyczkobiorca nalicza od kredytu, choćby przeznaczonego na spłatę zobowiązania pożyczkobiorcy dotyczącego np. kosztów zawarcia umowy pożyczki.

60.  Zgodnie z motywem 31 Dyrektywy celem obowiązków informacyjnych ma być umożliwienie konsumentom poznanie swoich praw i obowiązków, a informacje te winny być podane w sposób jasny i zwięzły (pkt 90 wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 9 września 2021 r. C 33-20 TSUE). Celem ustanowienia obowiązków informacyjnych nie jest więc zastosowanie sankcji kredytu darmowego i wykorzystanie tego środka ochrony konsumenta dla wypracowania zysku przez innego przedsiębiorcę. Chodzi o to, aby konsument znał swe prawa oraz obowiązki, a jeśli tych praw i obowiązków nie poznał, aby był chroniony środkiem ochrony w postaci sankcji kredytu darmowego. Jest to zarazem sankcja poważna i w ujęciu praktycznym poważniejsza niż nawet nieważność całej umowy kredytu. Zatem zwrócenie uwagi na to czemu mają służyć obowiązki informacyjne, w tym z art. 30 Ustawy o kredycie konsumenckim jest istotne, aby przy stosowaniu sankcji zachować wszystkie cechy opisane motywem 47 Dyrektywy i art. 23 Dyrektywy 2008, to jest także proporcjonalność, obok skuteczności czy waloru odstraszającego. W tym miejscu należy przytoczyć motyw 31 Dyrektywy 2008.

61.  Z uwagi na zakres obowiązków informacyjnych - odpowiednio z Dyrektywy (art. 10 w zw. z art. 3) jak i z Ustawy o kredycie konsumenckim ( art. 30 w zw. z art. 5) – umowy o kredyt już aktualnie są dość obszerne. Jeszcze szersze informowanie, poza konkretne wymagania co do tych informacji będzie sprzeczne z motywem 31 Dyrektywy i uniemożliwi konsumentowi poznanie swoich praw i obowiązków. Informacja jest adresowana do konsumenta i to on ma poznać swoje prawa i obowiązki: w tym jakie koszty ma ponieść, jakie obowiązki np. co do zapłaty go obciążają. Obowiązki informacyjne nie są podawane same dla siebie czy po to, aby osoba trzecia przy obrocie wierzytelnościami powołała się na sankcję kredytu darmowego, a w oderwaniu od samego konsumenta i od tego czy poznał czy nie swoje prawa i obowiązki. Już teraz konsumenci wskazują, że umowy z bankami są za długie i trudne do zrozumienia. Wyjście na wprost oczekiwaniom strony powodowej doprowadziłoby paradoksalnie do zatracenia celu informacyjnego, przekraczałoby możliwości poznawcze nie tylko przeciętnego konsumenta ale nawet osób obeznanych z materią kredytów.

62.  Naruszenia art. 30 ust. 1 pkt. 8 u.k.k. strona powodowa upatrywała w szczególności w niepoinformowanie konsumenta o ujęciu w racie odsetkowo – kapitałowej kredytowanych kosztów kredytu i naliczonych od nich odsetkach umownych, a także jaki jest stosunek spłat: całkowitej kwoty kredytu, kredytowanych kosztów kredytu i odsetek w ratach kredytu. W pierwszej kolejności należy wskazać, że Bank załączył do umowy pożyczki harmonogram spłaty pożyczki, w którym szczegółowo wskazał ile wynosi kwota odsetek a ile kwota kapitału w każdej racie przez cały okres kredytowania. Ponadto, w harmonogramie dostępnym dla pożyczkobiorcy jest aktualizowane saldo zadłużenia po spłacie każdej raty. W umowie kredytu zamieszczono informację o kolejności zaliczania rat kredytu. Ustalono, że wpłaty na rachunek zaliczane są na poczet należności w następującej kolejności: koszty sądowe poniesione przez bank, prowizje i opłaty banku, odsetki od zadłużenia przeterminowanego, odsetki umowne od zadłużenia nieprzeterminowanego, kapitał (§ 16 ust. 2 umowy). Ponadto wskazano, że wcześniejsza częściowa spłata części lub całości pożyczki przed terminem określonym w umowie zgodnie z wyborem pożyczkobiorcy spowoduje przeliczenie na nowo rat pożyczki albo skrócenie okresu pożyczki z zachowaniem dotychczasowej wysokości raty pożyczki (§ 12 ust. 2 umowy). Sąd uznał zatem, że nie doszło do naruszenia art. 30 ust. 1 pkt. 8 u.k.k.

63.  Naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k. powód upatrywał w niepoinformowaniu klienta, że kosztem kredytu są również odsetki umowne naliczone od kredytowanych kosztów kredytu, a tym samym zaniżenie faktycznej wysokości kosztu kredytu w postaci prowizji oraz przez niepoinformowanie klienta, że zmienna stopa oprocentowania oparta o stawkę referencyjną NBP ma wpływ na koszty kredytu, oraz przez pominięcie, iż w przypadku całkowitej spłaty kredytu wszystkie koszty udzielenia kredytu – w tym w szczególności prowizja – podlegają rozliczeniu zgodnie z art. 49 i art. 45 u.k.k. W ocenie Sądu warunki zmiany omawianych kosztów zostały określone precyzyjnie i nie przewidywały po stronie pozwanego arbitralności w procesie wprowadzania tych zmian. § 11 ust. 1-2 umowy kredytu wskazuje, iż umowa w sposób jasny i precyzyjny określała sytuacje, w których mogą wzrosnąć koszty udzielonego kredytu. Zdaniem Sądu, Bank zadośćuczynił wszystkim wymogom informacyjnym, a jego działanie nie nosiło znamion naruszenia. Ponadto z § 3 umowy wyraźnie wynika, że pożyczka udzielana kredytobiorcy przez bank obejmuje zarówno całkowitą kwotę pożyczki, jak i kwotę przeznaczoną na koszty związane z udzieleniem pożyczki.

64.  Naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 15 u.k.k. powód upatrywał w niepełnym określeniu sposobów odstąpienia od umowy pożyczki przez konsumenta i pominięcie uprawnienia konsumenta do odstąpienia od umowy na zasadach określonych w art. 53 ust. 2 ustawy, to jest w przypadku, gdy umowa o kredyt konsumencki nie zawiera elementów określonych w art. 30 ustawy, oraz na błędnym pouczeniu, iż oświadczenie o odstąpieniu może zostać złożone wyłącznie poprzez złożenie lub wysłanie oświadczenia o odstąpieniu na określony adres banku (albo jego oddziału) oraz przez nieokreślenie skutków odstąpienia od Umowy pożyczki w postaci stanu, jakby Umowa pożyczki nie była nigdy zawarta. Art. 30 ust. 1 pkt. 15 u.k.k. wskazuje, że umowa o kredyt konsumencki, z zastrzeżeniem art. 31-33, powinna określać termin, sposób i skutki odstąpienia konsumenta od umowy, obowiązek zwrotu przez konsumenta udostępnionego przez kredytodawcę kredytu oraz odsetek zgodnie z rozdziałem 5, a także kwotę odsetek należnych w stosunku dziennym. Ustawa o kredycie konsumenckim przewiduje dwie postacie odstąpienia od umowy. Pierwsza z nich jest związana prawem do odstąpienia od umowy w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy. Druga postać jest związana z sytuacją, gdy umowa kredytu nie zawiera elementów wymienionych w art. 30 u.k.k. (art. 53 ust. 1 i 2 u.k.k.). Bezspornie w umowie określono wyłącznie tą pierwszą postać odstąpienia. W orzecznictwie wskazuje się, iż powinność poinformowania o treści art. 53 ust. 2 u.k.k. aktualizuje się wyłącznie w sytuacji, gdy w umowie faktycznie wystąpiły braki uzasadniające odstąpienie od umowy na tej podstawie (por. wyrok SA w Białymstoku z dnia 28 czerwca 2019 r., I ACa 281/19). Dla pozostałych konsumentów (w tym cedenta) powyższa okoliczność była bez znaczenia, albowiem nie wpływała na wysokość oraz charakter ich zobowiązania ( por. wyrok SR dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie, sygn.. akt XVI C 2870/21, wyrok SR dla Warszawy-Woli w Warszawie I C 516/22, Tomasz Czech w: Kredyt Konsumencki. Komentarz. Wyd. 2 komentarz do art. 30, Lex).

65.  Literalnie art. 53 ust. 2 u.k.k. brzmi ,,jeżeli umowa o kredyt konsumencki nie zawiera elementów określonych w art. 30, konsument może odstąpić od umowy o kredyt konsumencki w terminie 14 dni od dnia dostarczenia wszystkich elementów wymienionych w art. 30’’. W art. 14 ust. 1 lit. b Dyrektywy powyższą przesłankę zdefiniowano jako ,,okres, w którym możliwe jest odstąpienie od umowy, rozpoczyna się: w dniu, w którym konsument otrzymał warunki umowy oraz informacje zgodnie z art. 10, jeżeli dzień ten przypada po dniu zawarcia umowy’’. Posłużenie się słowem ,,jeżeli’’ świadczy o tym, iż druga przesłanka ma charakter warunkowy i aktualizuje się wyłącznie w sytuacji, w której przy zawarciu umowy nie doszło do przekazania wszystkich informacji określonych w art. 30 u.k.k., co w okolicznościach sprawy nie miało miejsca. W ocenie Sądu, umowne ujęcie tej drugiej podstawy odstąpienia w sytuacji, gdy kredytodawca przekazuje wszystkie istotne informacje przy zawarciu umowy niepotrzebnie komplikowałoby treść umowy, a dla cedenta byłoby informacją zbędną. Podkreślenia wymaga, iż w sytuacji zachowania wymogów z art. 30 u.k.k. obie podstawy odstąpienia aktualizują się tego samego dnia, a zatem zbiorcze ich określenie w umowie, należy uznać za prawidłowe.

66.  Naruszenia art. 30 ust. 1 pkt. 16 u.k.k. powód upatrywał w niepełnym i wprowadzającym w błąd konsumenta określeniu procedury i skutków wcześniejszej spłaty kredytu, tj. uzależnienie możliwości wcześniejszej spłaty kredytu od wydania „pisemnej dyspozycji” przez Pożyczkobiorcę oraz w niepoinformowaniu Pożyczkobiorcy iż w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu kwota prowizji ulega proporcjonalnemu rozliczeniu zgodnie z art. 49 i art. 52 u.k.k. Zdaniem Sądu, zarzut ten należy uznać za niezasadny. Wcześniejsza spłata pożyczki zgodnie z art. 49 ust. u.k.k. powoduje, iż całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą. Obowiązek poinformowania kredytodawcy o zamiarze wcześniejszej spłaty należy uznać za uzasadniony z uwagi na to, że bez złożonej dyspozycji dla Banku do pobrania środków w wyższej wysokości z rachunku celem dokonania przedterminowej spłaty Bank nie mógłby ich samodzielnie pobrać ponad kwotę wskazaną w harmonogramie na dany miesiąc. Należy wspomnieć, że umowa pożyczki spłacana była poprzez potrącanie należności Banku ze środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym klienta. W związku z tym, bez udzielonej przez klienta dyspozycji, Bank nie mógłby pobrać wyższej kwoty celem przedterminowego spłacenia pożyczki bez dyspozycji właściciela rachunku. Ponadto w § 12 umowy wyraźnie uregulowano zarówno prawo do wcześniejszej spłaty pożyczki, jak i procedurę wcześniej spłaty, zgodnie z obowiązkiem ustawowym określonym w art. 30 ust. 1 pkt 16 ukk.

V.  Koszty procesu

67.  O kosztach procesu sąd orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c., zasądzając od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3.617,00 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty. Na zasądzoną kwotę składała się kwota 3 600,00 zł ( § 2 pkt 5 Rozporządzenia MS z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie) oraz 17,00 zł (opłata skarbowa od pełnomocnictwa). Wyrok zawiera w tym zakresie oczywistą omyłkę pisarską (błędne oznaczenie strony pozwanej), która została sprostowana postanowieniem z dnia 15 listopada 2024 r.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

ASR Agnieszka Pikała

W., 15 listopada 2024 r.