Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie

UZASADNIENIE

Przedmiot i przebieg postępowania

1.  Pozwem z dnia 14 grudnia 2023 r. (data prezentaty) powód, Z..pl (...) z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) Banku (...) S.A. kwoty 33 173,34 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 6 maja 2023 r. do dnia zapłaty, a także o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Powód wywodził swoje roszczenie z treści art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim, podnosząc jako podstawy swojego żądania naruszenie przez pozwanego przepisów ustawy art. 30 ww. ustawy i złożenia przez kredytobiorcę pisemnego oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Wskazał, że roszczenie to nabył od konsumenta w ramach zawartej między nimi umowy cesji powierniczej ( pozew, k. 1-19).

2.  W sprzeciwie od nakazu zapłaty z dnia 26 stycznia 2024 r. pozwany, (...) Bank (...) S.A., zaskarżył nakaz w całości oraz wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. Pozwany podniósł brak udowodnienia roszczenia co do zasady i co do wysokości. Zakwestionował także legitymację czynną powoda, podnosząc przy tym zarzut abuzywności umowy cesji powierniczej . Wskazał przy tym, że nie zaistniały żadne przesłanki, w tym naruszenia art. 30 ustawy o kredycie konsumenckim, do zastosowania sankcji kredytu darmowego, a nadto samo uprawnienie do złożenia do takiego oświadczenia wygasło z związku z upływem terminu przewidzianego w art. 45 ust. 5 u.k.k. ( sprzeciw, k. 77-95).

3.  Postanowieniem z dnia 9 maja 2024 r. Sąd zawiesił postępowanie na podstawie art. 177 § 1 pkt 3 ¹ k.p.c. Na skutek zażalenia pozwanego Sąd Okręgowy w Warszawie postanowieniem z dnia 16 września 2024 r. uchylił zaskarżone postanowienie. ( postanowienia, k. 135, 154)

Ustalenia faktyczne

4.  Dnia 19 października 2018 r. (...) Bank (...) Spółka Akcyjna zawarła umowę pożyczki gotówkowej z E. D. na kwotę 64 155,29 zł na okres 120 miesięcy. W kwocie tej mieściła się całkowita kwota pożyczki 55 937 zł (§ 1 ust 2 pkt 1 umowy) i koszt związany z udzieleniem pożyczki, czyli prowizja w wysokości 8 218,29 zł (§ 1 ust. 2 pkt 2 umowy). Całkowity koszt pożyczki określono na 41 658,90 zł, całkowitą kwotę do zapłaty na 97 595,90 zł, a rzeczywistą roczną stopę oprocentowania na 13,01 %. Całkowita kwota do zapłaty to suma całkowitego kosztu pożyczki oraz całkowitej kwoty pożyczki. W § 1 ust. 6 wskazano, że do wyliczenia powyższych wielkości przyjmuje się, że umowa pożyczki będzie obowiązywać przez czas, na który została zawarta, oraz że (...) S.A. wypełnią zobowiązania wynikające z umowy pożyczki w terminach określonych w tej umowie.

5.  Zgodnie z § 3 umowy za czynności związane z obsługą pożyczki (...) S.A. pobierał prowizje i opłaty bankowe przewidziane w „Taryfie prowizji i opłat bankowych w (...) Banku (...) S.A.”, które na dzień zawarcia umowy wynosiły: (1) za czynności wykonywane na wniosek kredytobiorcy związany ze zmianą warunków spłaty: 1) za prolongatę – od kwoty podlegającej prolongacie – 3% nie mniej niż 100 zł; 2) za zawieszenie okresu spłaty – od kwoty podlegającej zawieszeniu – 3% nie mniej niż 100 zł; (2) zmiana prawnego zabezpieczenia kredytu na wniosek kredytobiorcy – 80 zł; (3) sporządzenie aneksu do umowy lub odpisu umowy kredytowej na wniosek kredytobiorcy – 50 zł (ust. 1). Jednocześnie opłata za sporządzenie aneksu nie była pobierana, jeśli dotyczyła ona prolongaty lub zawieszenia spłaty, zmiany prawnego zabezpieczenia pożyczki. W ust. 2 tego samego paragrafu zostało wskazane, że przesłanką do zmiany przez (...) S.A. tytułów oraz stawek opłat i prowizji określonych w Taryfie, zmiany warunków ich pobierania, jak również wprowadzania przez (...) S.A. nowych opłat lub prowizji, jest zaistnienie co najmniej jednej z następujących okoliczności:

1)  zmiany miesięcznych lub kwartalnych lub półrocznych lub rocznych wskaźników cen towarów i usług konsumpcyjnych, publikowanych przez Główny Urząd Statystyczny, o co najmniej 0,10 p.p.; w przypadku zmiany więcej niż jednego wskaźnika, podstawą do zmiany jest wskaźnik o najwyższej wartości zmiany,

2)  zmiany cen energii, połączeń telekomunikacyjnych, usług pocztowych, kosztów obsługi rozliczeń transakcji, rozliczeń międzybankowych i innych kosztów ponoszonych przez (...) S.A. na rzecz instytucji zewnętrznych, których dotyczą opłaty lub prowizje, co najmniej 1,00%,

3)  zmiany przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, publikowanego przez Główny Urząd Statystyczny za dany miesiąc lub kwartał lub rok, o co najmniej 1,00%, w przypadku zmiany więcej niż jednego wskaźnika, podstawą zmiany jest wskaźnik o najwyższej wartości zmiany,

4)  udostępnienia pożyczkobiorcom nowych usług, o charakterze opcjonalnych, z zastrzeżeniem, że ta zmiana polega na udostępnieniu nowych opłat lub prowizji, dotyczących udostępnionych usług,

5)  wprowadzenia, zmiany lub uchylenia powszechnie obowiązujących przepisów prawa, uchwał, decyzji, rekomendacji oraz innych aktów wydawanych przez Komisję Nadzoru Finansowego, Narodowy Bank Polski, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Bankowy Fundusz Gwarancyjny lub inne właściwe urzędy lub organy administracji publicznej, wydania orzeczeń sądowych, o ile w ich wyniku i w celu dostosowania się do nich, konieczna stała się zmiana postanowień Taryfy,

6)  konieczność dostosowania postanowień Taryfy do postanowień innych wzorców umów (...) S.A., w zakresie dotyczącym tytułów opłat i prowizji, niewpływającym na wysokość pobieranych opłat i prowizji oraz warunki ich pobierania,

7)  wprowadzenia, zmiany lub uchylenia przepisów prawa wpływających na zasady i sposób świadczenia przez (...) S.A. usług w ramach umowy o prowadzenie rachunków bankowych oraz umów rachunku, w tym umów o karty lub wpływających na zasady korzystania z tych usług przez Pożyczkobiorcę, powodujących zmianę ponoszonych przez (...) S.A. kosztów świadczenia tych usług.

Zastrzeżono, że zmiany wskazane w ust. 2, wyrażające zmiany wskaźników lub kosztów, o których mowa w ust. 2 pkt 1-3, będą polegać na podwyższeniu lub obniżeniu stawki prowizji lub opłat o nie więcej niż dwukrotność dotychczas obowiązującej stawki opłaty lub prowizji. Zmiany te będą dokonywane nie częściej niż raz na kwartał (§ 1 ust. 3)

6.  W § 4 ust. 1 zastrzeżono, że wypłata pożyczki nastąpi jednorazowo w dniu 19.10.2018 r., przy czym kwota 30 937 zł miała zostać zapłacona przelewem na rachunek bankowy pożyczkobiorcy w (...), a pozostała kwota miała zostać przelana na inny rachunek.

7.  W § 5 przewidziano, że kwota pożyczki jest oprocentowana wg. zmiennej stopy procentowej, która w dniu zwarcia umowy pożyczki wynosiła 8,99% w stosunku rocznym (ust. 1). W okresie obowiązywania umowy, (...) miał dokonywać obniżenia albo podwyższenia oprocentowania pożyczki w przypadku odpowiednio spadku albo wzrostu wysokości stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego („Stopa referencyjna” – ust. 2). W ust. 3 wskazano, że zmiana wysokości oprocentowania może nastąpić według oznaczonych zasad. Po pierwsze, wysokość Stopy referencyjnej miała być sprawdzana w dniu 31 stycznia, 30 kwietnia, 31 lipca i 30 października każdego roku oraz porównywana przy pierwszym sprawdzeniu do wartości Stopy Referencyjnej obowiązującej w dniu zawarcia umowy (lit. a), a przy kolejnych sprawdzeniach – do wartości Stopy referencyjnej obowiązującej w dniu ostatniego sprawdzenia, o którym mowa w lit. a (lit b). Po drugie, jeżeli na dzień sprawdzenia wysokość Stopy referencyjnej nie uległa zmianie – oprocentowanie pożyczki w kolejnych 6 miesiącach miało nie ulec zmianie. Po trzecie, jeżeli na dzień sprawdzenie wysokość Stopy referencyjnej uległa zmianie, (...) obliczał i zmieniał wysokość oprocentowania pożyczki o wartość zmiany Stopy Referencyjnej, zgodnie z kierunkiem zmiany tej Stopy, a zmiana wysokości oprocentowania następowała w kolejnym dniu po dniu sprawdzenia.

8.  W kolejnych ustępach zastrzeżono, że wysokość oprocentowania ustalonego według zasad wcześniej wskazanych przekroczyłaby wysokość stopy odsetek maksymalnych, określonej w Kodeksie cywilnym, (...) był uprawniony do pobierania odsetek naliczonych według stopy odsetek maksymalnych. (...) miał informować pożyczkobiorcę, w sposób o którym mowa w § 14 (tj. korespondencyjnie, albo w inny ustalony sposób), o zmianie wysokości oprocentowania, okoliczności, na podstawie której podjęto decyzję o zmianie oraz dacie jej wejścia w życie określonej przez (...). Pożyczkobiorcy przysługiwało prawo do złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy w przypadku braku akceptacji zmiany oprocentowania w terminie 30 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o tej zmianie, a w przypadku złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu, zmiana oprocentowania nie wiązała pożyczkobiorcy, a umowa ulegała rozwiązaniu po upływie 30 dniowego okresu wypowiedzenia. W przypadku braku oświadczenia pożyczkobiorcy o wypowiedzeniu umowy we właściwym terminie, zmiana oprocentowania pożyczki obowiązywała od daty wejścia w życie, określonej przez (...). Zastrzeżono też, że odsetki miały być liczone od aktualnego stanu zadłużenia, za faktyczny okres wykorzystania pożyczki, a zmiana wysokości oprocentowania powodowała odpowiednio wzrost lub obniżenie wysokości raty pożyczki.

9.  Zgodnie z § 6 ust. 1, 2 i 3 Pożyczkobiorca był zobowiązany do spłaty pożyczki wraz z odsetkami w 120 równych ratach płatnych w okresach miesięcznych, do dnia 25-go każdego miesiąca, w wysokości i w terminach wyszczególnionych w planie spłaty w okresie od 25 listopada 2018 r. do 25 października 2028 r., przy czym pierwsza rata miała wynosić 907,50 zł, druga i kolejne po 812,69 zł, a ostania 790,98 zł. Łączna kwota odsetek miałaby wynieść 33 440,61 zł. W ust. 4 wskazano, że wysokość rat i terminy ich spłaty mogą ulec zmianie w przypadkach zmiany oprocentowania określonych w umowie lub na wniosek pożyczkobiorcy. Po dokonaniu zmiany (...) miał doręczyć pożyczkobiorcy zawiadomienie o zmianie oprocentowania lub aktualny plan spłaty.

10.  W § 7 ust. 1-2 umowy wskazano, że Pożyczkobiorca miał prawo do spłaty całości albo części pożyczki przed terminem ustalonym zgodnie z § 6. Spłata dokonywana miała być zgodnie z pisemną dyspozycją Pożyczkobiorcy. Wcześniejsza częściowa spłata pożyczki miała powodować skrócenie okresu kredytowania lub zmniejszenie rat kapitałowo-odsetkowych przy zachowaniu dotychczasowego okresu kredytowania – stosownie do dyspozycji pożyczkobiorcy.

11.  W § 8 umowy przewidziano uprawnienie do pobierania przez (...) odsetek od zadłużenia przeterminowanego w wysokości (każdorazowo) aktualnych odsetek maksymalnych za opóźnienie (ust. 2-4). W § 9 umowy opisano czynności windykacyjne, które może podejmować bank w razie nieterminowej spłaty zadłużenia.

12.  Zgodnie z § 10 ust. 1 w okresie obowiązywania umowy (...) S.A. zastrzegł sobie prawo do:

a.  monitorowania aktualnej (1) zdolności kredytowej pożyczkobiorcy w ujęciu ilościowym, rozumianej jako zdolność do terminowej spłaty całości wynikającego z umowy zadłużenia, (2) zdolności kredytowej pożyczkobiorcy w ujęciu jakościowym tzw. wiarygodności kredytowej, rozumianej jako prawdopodobieństwo wywiązania się przez Pożyczkobiorcę z zobowiązań wynikających z umowy, niezależnie od uwarunkowań o charakterze ekonomicznym i finansowym;

b.  kontroli wysokości wnoszonych na rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy systematycznych wpłat,

c.  monitorowania terminowej obsługi zobowiązań w (...), innych bankach, innych instytucjach ustawowo upoważnionych do udzielenia kredytów na podstawie informacji uzyskanych z (...) S.A.

2.  W myśl § 11 ust. 1 umowy umowa ulegała rozwiązaniu 1) w przypadkach przewidzianych przepisami prawa – na warunkach wskazanych w tych przepisach 2) w wyniku zgodnego porozumienia stron; 3) w przypadku wypowiedzenia umowy przez pożyczkobiorcę lub (...); 4) w przypadku odstąpienia od umowy przez Pożyczkobiorcę; 5) z chwilą śmierci Pożyczkobiorcy – na warunkach określonych w tej umowie lub porozumieniu o rozwiązaniu umowy. W ust. 2 przewidziano prawo (...) do obniżenia kwoty przyznanej pożyczki lub wypowiedzenia umowy w określonych przypadkach.

3.  Zgodnie z § 14 umowy (...) miał przesyłać korespondencję dotyczącą umowy na adres pożyczkobiorcy wskazany w umowie lub na inny adres wskazany (...) przez pożyczkobiorcę albo w inny sposób uzgodniony przez (...) S.A. z pożyczkobiorcą (ust. 1), zaś pożyczkobiorca zobowiązał się niezwłocznie powiadamiać (...) o zmianie swojego nazwiska, adresu oraz miejsca pracy (ust. 2).

4.  W myśl § 15 umowy pożyczkobiorca miał możliwość odstąpienia od umowy w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy, albo w ciągu 14 dni od jej zawarcia, a odstąpienie miało być skuteczne, jeżeli Pożyczkobiorca dostarczy lub wyśle oświadczenie na adres wskazany we wzorze oświadczenia o odstąpieniu od umowy, przed upływem powyższego terminu (ust. 1). Wskazano przy tym, że w razie odstąpienia od umowy pożyczkobiorca zwróci całkowitą kwotę pożyczki wraz z odsetkami naliczonymi od dnia następnego po dniu wypłaty pożyczki do dnia spłaty pożyczki włącznie (ust. 2), nie później niż w terminie 30 dni od dnia złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy (ust. 3).

5.  W § 16 umowy wskazano, że pożyczkobiorca może składać reklamacje w formie pisemnej – osobiście w Oddziałach lub Agencjach (...) S.A. albo przesyłką pocztową; ustnie – telefonicznie lub osobiście do protokołu podczas wizyty w Oddziale lub Agencji; elektronicznie – w serwisie internetowym w usłudze bankowości elektronicznej

6.  W § 17 umowy zastrzeżono, że wszelkie zmiany umowy wymagały formy pisemnej i wprowadzane miały być w postaci aneksu do umowy, z wyjątkiem zmian stawek oprocentowania, prowizji i opłat bankowych, danych osobowych lub adresu Pożyczkobiorcy, planu spłaty oraz numeru rachunku wskazanego do spłaty.

7.  Pożyczkobiorca wraz z umową otrzymał wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy, formularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego i informację o ryzyku stopy procentowej, walutowym oraz zmiany cen rynkowych zabezpieczeń.

( umowa pożyczki, k. 36-38)

8.  E. D. zapoznała się z umową bardzo pobieżnie, zależało jej na podpisaniu kredytu, w związku z czym nie interesowały ją inne warunki niż jaka jest wysokość kredytu i w jakiej wysokości będzie spłacać raty. Nie byłoby ją stać na dokonanie jednorazowej spłaty całej prowizji od kredytu.

( zeznania E. D., k. 132v)

9.  W celu wykonania umowy (...) w dniu 19 października 2018 r. otworzył rachunek techniczny dla kredytu. Pierwszą czynnością było uznanie rachunku kwotę 64 155,29 zł. Następnie z rachunku technicznego wykonano przelew na spłatę prowizji (8 218,29 zł), a następnie na wskazane w umowie rachunki bankowe.

( zestawienie operacji, k. 98)

10.  W celu wykonania umowy E. D. rozpoczęła w dniu 26 listopada 2018 r. spłatę zaciągniętej umowy pożyczki.

( zaświadczenie, k. 61-62)

11.  W dniu 14 kwietnia 2023 r. pożyczkobiorczyni E. D. (Cedent) oraz Z..pl (...) z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. (Cesjonariusz) zawarli umowę cesji powierniczej, na podstawie której Cedent w celu dochodzenia roszczeń przeniósł na rzecz Cesjonariusza wszelkie wierzytelności pieniężne, w szczególności w zakresie zwrotu odsetek umownych, prowizji i innych kosztów kredytu naliczonych przez kredytodawcę, wraz z przynależnymi do tej wierzytelności prawami (m.in. odsetkami umownymi za opóźnienie od należności głównej) przysługujące mu w stosunku do (...) Banku (...) S.A. z siedzibą w W. i jego następców prawnych z tytułu wszelkich roszczeń wynikających z zastosowania sankcji kredytu darmowego, określonej w art. 45 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim w stosunku do umowy nr (...) z dnia 19 października 2018 r., skutków abuzywności lub nieważności postanowień w/w umowy, istniejących lub przyszłych. Wierzytelność miała obejmować w szczególności wszelkie odsetki i pozaodsetkowe koszty udzielenia kredytu, w tym w szczególności opłaty administracyjne, prowizje, prowizje pośredników, składki ubezpieczeniowe, które strona udzielająca kredytu naliczyła w związku z zawarciem umowy kredytu konsumenckiego i które powinny być rozliczone wskutek złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, stwierdzenia abuzywności lub nieważności danego postanowienia umownego rodzącego odpowiedzialność pieniężną Dłużnika. Jednocześnie, Cedent oświadczył m.in., że nie złożył oświadczenia o skorzystaniu z tzw. sankcji kredytu darmowego, określonej w art. 45 Ustawy ani nie udzielał pełnomocnictwa do złożenia w/w oświadczenia, w jego imieniu, jak również nie zlecił żadnemu podmiotowi dochodzenie roszczeń z tzw. sankcji kredytu darmowego, określonej w art. 45 Ustawy. W ust. 5 Umowy cesji powierniczej wskazano, że strony zgodnie oświadczają, że przelew ma charakter powiernictwa i odbywa się w celu dochodzenia przez Cesjonariusza roszczeń majątkowych określonych w Umowie wobec Dłużników, w związku z czym przeniesienie wierzytelności ma charakter czasowy i trwa do czasu odzyskania roszczeń od wszystkich Dłużników Konsumenta, nie dłużej niż 8 (ośmiu) lat od chwili zawarcia Umowy albo wyegzekwowania od Dłużnika roszczeń objętych Umową. Cedentowi przysługiwało 50% wartości wierzytelności. Przeniesienie wierzytelności, wraz ze wszystkimi związanymi z nią prawami, następowało z chwilą zawarcia umowy (ust. 10 umowy). Umowa została zawarta w formie elektronicznej. Kwalifikowane podpisy elektroniczne złożyli pod nią cedent E. D. i Prezes Zarządu spółki O. W..

( umowa cesji powierniczej, k. 44, elektroniczne poświadczenie weryfikacji (EPW), k. 45-47)

12.  Dnia 28 kwietnia 2023 r., E. D. i O. W. podpisali kwalifikowanym podpisem elektronicznym oświadczenie, adresowane do (...), o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego odnośnie umowy kredytu nr (...) z dnia 19 października 2018 r. oraz poprosili o przesłanie zaświadczenia o spłacie kredytu z podziałem na część kapitałową i odsetkową w terminie 14 dni od otrzymania niniejszego pisma. E. D. udzieliła ponadto spółce pełnomocnictwa do złożenia wniosku o wydanie zaświadczenia o dokonaniu całkowitej spłaty kredytu wynikającej z umowy kredytu oraz do złożenia oświadczenia skutkującego sankcją kredytu darmowego. E. D. podpisała też zawiadomienie o przelewie wierzytelności.

( oświadczenie, k. 52; pełnomocnictwo, k. 57; zawiadomienie, k. 48, 53; elektroniczne poświadczenie weryfikacji (EPW), k. 50-51; 54-55; 58-59)

13.  Dnia 28 kwietnia 2023 r. Spółka (...).pl przesłała pisma dotyczące skorzystania z sankcji kredytu darmowego (w wersji elektronicznej) na adres e-mail (...) Dotarło ono do (...) najpóźniej 16 października 2023 r.

( wiadomość mailowa, k. 60)

14.  Zaświadczeniem z dnia 16 października 2023 r. wystawionym na rzecz E. D. (...) przedstawił historię spłaty kredytu oraz wskazał, że od 19.10.2018 r. do 15.10.2023 r. wysokość spłaconego kapitału kredytu wyniosła 23 894,23 zł, a odsetek – 24 961,05 zł.

(zaświadczenie, k 61-62)

Omówienie dowodów

15.  Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie złożonych przez strony dokumentów, których autentyczność, wiarygodność i moc dowodowa nie były przez strony kwestionowane (poza wiadomością e-mail z załączonymi oświadczeniami o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego), a Sąd nie znalazł podstaw, by czynić to z urzędu. Spór pomiędzy stronami w niniejszej sprawie miał zasadniczo charakter prawny i dotyczył kwestii możliwości zastosowania w sprawie sankcji kredytu darmowego, o którym mowa w art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim jak i możliwych naruszeń ze strony pozwanego w związku z zawarciem przez niego z konsumentem umowy pożyczki gotówkowej. Wysokość uiszczonych dotychczas przez E. D. odsetek Sąd ustalił na podstawie zaświadczenia wydanego przez pozwanego, w związku z czym nie miały znaczenia dla sprawy wydruki z kalkulatora kredytowego oraz harmonogramu spłat.

16.  Pozwany zwrócił uwagę, że wiadomość e-mail, do której załączono m.in. oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, nie została wysłana pod adres e-mail banku ujawniony w Krajowym Rejestrze Sądowym i niezgodnie ze sposobami komunikacji określonymi w § 16 umowy. O ile rzeczywiście wysłanie wiadomości w sprawie umowy na mail (...) nie było zgodne z umową, to jednak bank wystawił zaświadczenie o wysokości i terminach dokonanych przez E. D. spłat kredytu – a wniosek o wystawienie takiego dokumentu znajdował się w pismach podpisanych elektronicznie i wysłanych właśnie pod adres mailowy (...) Ani powód, ani pozwany nie przedstawili twierdzeń lub dowodów, które świadczyłyby o tym, że zaświadczenie to zostało wystawione na skutek innego wniosku pożyczkobiorczyni – pisma wysłane pod wyżej wymieniony adres e-mail musiały zatem dotrzeć do właściwego adresata. Stąd też Sąd przyjął, że dotarły one do banku najpóźniej 16 października 2023 r. – czyli w dniu wystawienia zaświadczenia zgodnie z wnioskiem.

Ocena prawna

17.  Powództwo zasługiwało na uwzględnienie i to pomimo iż większość argumentów powoda nie została przez Sąd podzielona.

18.  Powód oparł swoje żądanie na twierdzeniu, że pozwany naruszył szereg przepisów, jakimi winien kierować się przy konstruowaniu umowy pożyczki z konsumentem, o których mowa w art. 30 ustawy o kredycie konsumenckim.

19.  Jak stanowi art. 45 ust. 1 u.k.k. w przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie. W języku prawniczym skutek tego oświadczenia nazywa się „sankcją kredytu darmowego”, a skorzystanie z uprawienia „skorzystaniem z sankcji kredytu darmowego”. Nie są to wyrażenia ustawowe, ale z racji powszechnego posługiwania się takimi zwrotami w pismach procesowych również i Sąd korzystał powyżej i będzie z niego korzystał w swoich rozważaniach. Do skorzystania z sankcji kredytu darmowego wystarczające jest uchybienie przez kredytodawcę chociażby jednemu obowiązkowi, o którym mowa w art. 45 ust. 1 u.k.k.

20.  Z treści tego przepisu wynika, że sankcja kredytu darmowego stanowi co do zasady narządzie prawne umożliwiające konsumentowi spłatę kredytu bez odsetek i innych kosztów kredytu, które w przypadku, gdy umowa zostałaby skonstruowana poprawnie, byłyby należne kredytodawcy. Zatem celem sankcji kredytu darmowego jest pozbawienie kredytodawcy prawa do pobierania odsetek i innych opłat określonych w umowie z tytułu udzielonego kredytu za naruszenie obowiązków informacyjnych. Ustawa wskazuje wyraźnie, że sankcja kredytu darmowego odnosi się oprócz odsetek jedynie do kosztów należnych kredytodawcy. Opłatami należnymi za udzielony kredyt są koszty wchodzące w skład całkowitego kosztu kredytu. Sankcja ta w daleko idący sposób modyfikuje zatem treść stosunku prawnego łączącego kredytodawcę z konsumentem na niekorzyść tego pierwszego. Co do zasady zatem przepisy sankcjonujące dane postępowanie powinny być możliwie ściśle interpretowane nie pozwalając na pojawienie się obszarów niepewności prawnej. Sankcja kredytu darmowego sprowadza się do pozbawienia kredytodawcy przychodów z tytułu określonego kredytu konsumenckiego, czyli utraty zarobku planowanego w ramach danej transakcji. Jeżeli zastosowano taką sankcję, kredytobiorca pozostaje zobowiązany jedynie - z pewnymi wyjątkami - do zwrotu kredytodawcy kapitału wykorzystanego kredytu (zob. wyrok Sądu Rejonowego w Nowym Sączu z dnia 29 czerwca 2018 r., sygn. akt I C 111/18, LEX nr 2544976). Z powyższego wywodu wynika zatem, że w przypadku kiedy zastosowanie znajdzie sankcja kredytu darmowego, bank w istocie traci wszelki zysk jaki z tej transakcji chciał osiągnąć, bowiem „odzyskuje” od kredytobiorcy jedynie to, co sam mu dał, a zatem kapitał. Dlatego przypadki kiedy taka sankcja miałaby zostać przez Sąd uwzględniona winna być interpretowana bardzo ściśle, z uwagi właśnie na daleko idące konsekwencje takiego procederu.

21.  W niniejszej sprawie nie było sporu pomiędzy stronami, że E. D. łączyła z (...) S.A. umowa pożyczki z 19 października 2018 r. W umowie tej przewidziano prowizję w wysokości 8 218,29 zł, a nadto wyliczono całkowity koszt pożyczki na kwotę 41 658,90 zł i całkowitą kwotę do zapłaty w wysokości 97 595,90 zł. Umowa obowiązywała do dnia 25 października 2028 roku tj. do daty spłaty ostatniej raty.

22.  Powód ponadto opierał swoją legitymację materialną do wystąpienia z przedmiotowym roszczeniem na podstawie zawartej z kredytobiorcą umowy przelewu wierzytelności. Dopuszczalność zawarcia takiej umowy była również przez pozwanego kwestionowana.

Możliwość dokonania przelewu uprawnień do skorzystania z sankcji kredytu darmowego oraz wierzytelności przyszłych

23.  Zgodnie z art. 509 § 1 i 2 k.c., wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania, a wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.

24.  W pierwszej kolejności Sąd chciałby wskazać, że nie podziela zarzutu pozwanego co do niedopuszczalności zawarcia umowy przelewu wierzytelności powstałych w wyniku skorzystania z sankcji kredytu darmowego. Wierzytelność ta ma charakter majątkowy, a prawo do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego służy ochronie właśnie majątkowych interesów konsumenta, nie jest to natomiast uprawnienie ściśle związane z jego osobą (jak np. zadośćuczynienie za krzywdę na osobie albo za naruszenie dóbr osobistych). Nie ma więc podstaw do tego, by ograniczać możliwości konsumenta w przenoszeniu uprawnień o charakterze majątkowym względem możliwości, które przysługują w obrocie innym niż konsumencki. Nie przyczyniłoby się to wzmocnienia praw konsumenta, ale wręcz mogłoby pogorszyć jego ochronę, skoro każdorazowo konsument musiałby przysługujących mu uprawnień dochodzić osobiście i swoim imieniu (co mogłoby, zwłaszcza w przypadku roszczeń na niewielkie kwoty, zniechęcać do dochodzenia obrony swoich praw). Nie ma przeciwwskazań do pozostawienia konsumentowi decyzji, czy woli swoich uprawnień dochodzić osobiście i samodzielnie, czy też woli scedować trudności związane z ich dochodzeniem i egzekucją na inny podmiot, w tym wyspecjalizowanego w dochodzeniu roszczeń przedsiębiorcę, za wynagrodzeniem. W przypadku zawarcia takiej umowy konsument jest wszak nadal chroniony przez niedozwolonymi postanowieniami umownymi na podstawie art. 385 ¹ k.c.

25.  W orzecznictwie sądowym nie budzi też wątpliwości, że dopuszczalny i prawnie skuteczny jest przelew wierzytelności przyszłej. Jak wskazał chociażby Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 września 1997 r., sygn. III CZP 45/97, sam charakter wierzytelności przyszłych nie wyklucza ich przelewu, a mają do nich zastosowanie ogólne reguły dotyczące przelewu wierzytelności. Ze względu na to, że wierzytelność przyszła może przejść na nabywcę dopiero z chwilą powstania, wymaganie to będzie spełnione, jeżeli umowa dotycząca przelewu wierzytelności przyszłej, będzie zawierała dane pozwalające ustalić w chwili zaistnienia określonej wierzytelności, że to właśnie ona była objęta zawartą wcześniej umową. Umowa cesji zawarta pomiędzy stronami opisuje jej przedmiot wystarczająco dokładnie i nie budzi co do niego żadnych wątpliwości. Nie zawiera ona także żadnych postanowień abuzywnych.

26.  Umowa przelewu nie jest też niedopuszczalna ze względu na właściwość zobowiązania, naruszenie zasad współżycia społecznego czy też społeczno-gospodarczy cel roszczenia na podstawie sankcji kredytu darmowego. Roszczenie konsumenta jest zwyczajnym roszczeniem majątkowym pieniężnym i nie jest immanentnie związane z osobą wierzyciela. Nie ma więc przeszkód ani też podstaw do tego, aby odbierać konsumentom możliwość swobodnego dysponowania swoimi wierzytelnościami (co pogarszałoby, a nie polepszało, ich sytuację w stosunku do przedsiębiorców, którzy swoje wierzytelności sprzedawać mogą). Zarzuty stawiane przez pozwanego umowie przelewu powierniczego nie są obiektywnie uzasadnione – wykładnia ust. 5 umowy przez zawarcie tam oświadczenia, że przelew „ odbywa się w celu dochodzenia przez Cesjonariusza roszczeń…”, nie może budzić wątpliwości co do tego, że dochodzenie roszczenia objętego umową jest obowiązkiem Cesjonariusza. Z kolei zarzuty co do kary umownej nie dotyczą głównego przedmiotu umowy i nawet wadliwość takiego postanowienia nie czyniłoby umowy przelewu nieważną w całości. Podobnie należy ocenić brak wskazania jakichś precyzyjnych terminów na podejmowanie konkretnych czynności windykacyjnych – może mieć to wpływ na odpowiedzialność odszkodowawczą Cesjonariusza w razie wadliwego wykonywania umowy i być zinterpretowane na jego niekorzyść (zgodnie z zasadą wykładni in dubio contra proferentem), ale nie czyni to umowy niewykonywalną albo wadliwą w stopniu powodującym jej nieważność.

27.  Z powyższych powodów umowę cesji powierniczej zawartą między powodem a pożyczkobiorczynią Sąd ocenia jako ważną i mogącą wywołać prawne skutki.

Upływ terminu na złożenie oświadczenia, niezłożenie oświadczenia

28.  Pozwany powoływał się na to, że brak jest w ogóle podstaw do oceny umowy pożyczki pod kątem wad aktualizujących po stronie pożyczkobiorcy uprawnienia do skorzystania z sankcji kredytu darmowego, gdyż upłynął prekluzyjny termin na złożenie oświadczenia w jego przedmiocie. Jak bowiem stanowi ust. 5 art. 45 u.k.k. uprawnienie to wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy, przy czym pojęcie „wykonania umowy” nie zostało ustawowo zdefiniowane i bywa w orzecznictwie sądowym rozumiane trojako – jako chwila wypłaty kwoty pożyczki przez pożyczkodawcę, albo chwila spłaty pożyczki przez pożyczkobiorcę, albo chwila końcowego rozliczenia kredytu (52 u.k.k.).

29.  Zdaniem Sądu w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę wykonanie umowy następuje w momencie, gdy każda ze stron umowy wykona swoje zobowiązania względem drugiej. Podstawowymi zobowiązaniami stron są – po stronie pożyczkodawcy – wypłata pożyczki i jej końcowe rozliczenie, a pożyczkobiorcy – spłata pożyczki. Dopiero wywiązanie się z wszystkich z nich pozwala na uznanie, że umowa kredytu jako całość została wykonana. Sąd opowiada się zatem za interpretacją, wedle której roczny termin prekluzyjny na złożenie oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego upływa rok po końcowym rozliczeniu kredytu przez pożyczkodawcę (art. 52 u.k.k.) Taka okoliczność nie miała jednak miejsca. Pożyczkobiorczyni nadal jest w trakcie spłaty pożyczki, a termin spłaty ostatniej raty ma upłynąć za parę lat. Zatem termin, o którym mowa ust. 5 art. 45 u.k.k. jeszcze się nie rozpoczął, a więc kredytobiorca zachował uprawnienie do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego.

30.  Oświadczenie to, także wbrew twierdzeniom strony pozwanej, zostało złożone w sposób, który umożliwiał mu zapoznanie się z jego treścią. W związku z tym, że było ono sporządzone elektronicznie i zarazem podpisane przez strony kwalifikowanym podpisem elektronicznym, jego przesłanie do banku nastąpiło pocztą elektroniczną. Stosownie do treści art. 61 § 2 k.c. oświadczenie woli wyrażone w postaci elektronicznej jest złożone innej osobie z chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią. Powód przesłał na adres mailowy wiadomość o złożeniu takiego oświadczenia wraz z załącznikami. Powód nie dochował formy wymaganej w umowie pożyczki, a adres e-mailowy nie był ogólnym mailem spółki. Mimo to – jak wyjaśniono w poprzedniej części uzasadnienia – ostatecznie wiadomość wraz z załącznikami do banku dotarła i na wniosek w niej zawarty pozwany wystawił dla E. D. zaświadczenie.

31.  Jak wynika więc z powyższego zdaniem Sądu cedentka złożyła oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego pozwanemu.

Naruszenie art. 30 ustawy o kredycie konsumenckim

Wstęp

32.  Spór pomiędzy stronami dotyczył przede wszystkim tego, czy ze strony pozwanego doszło do naruszenia przepisów ustawy o kredycie konsumenckim skutkujących uprawnieniem do powoływania się na sankcję kredytu darmowego. Sąd przeanalizował twierdzenia powoda w tym przedmiocie. Jako podstawę skorzystania z sankcji kredytu darmowego strona powodowa w swoim oświadczeniu wskazała naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 6, 7, 8, 10, 15, 16 u.k.k. na szereg różnych sposobów. Na wstępie tej części uzasadnienia należy jednak wyjaśnić, że uprawnienie prawokształtujące, które wynika z art. 45 ust. 1, powstaje z chwilą, gdy kredytodawca naruszył obowiązek objęty sankcją kredytu darmowego (T. Czech [w:] Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. III, Warszawa 2023, art. 45, pkt 61). Skuteczność oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego nie zależy zatem od brzmienia tego oświadczenia i wskazywanych przez kredytobiorcę przyczyn uzasadniających jego zdaniem skorzystanie z tego uprawnienia. Wynika z tego, że oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego nie wymaga uzasadnienia, a jeśli takie uzasadnienie zostało sporządzone, to nie ogranicza ono kredytobiorcy (lub jego następcy prawnemu) prawa do podnoszenia w postępowaniu sądowym także innych zarzutów do umowy kredytu niż te wymienione w oświadczeniu. Ponadto skuteczność oświadczenia nie zależy od liczby naruszonych obowiązków przed kredytodawcę. Jeśli więc nawet z całego szeregu zarzutów co do umowy uzasadniony jest tylko jeden, to zasadniczo wystarczy on do uznania oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu za skuteczne. Sytuacja taka ma miejsce w niniejszej sprawie. W pierwszej kolejności Sąd omówi te zarzuty, co do których nie podzielił stanowiska powoda, a następnie dopiero te, których uwzględnienie doprowadziło do uwzględnienia powództwa w całości.

Brak zarzucanych naruszeń

33.  Pozwany argumentował naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 6 u.k.k. m.in. poprzez sformułowanie klauzuli o zmiennej stopie oprocentowania kredytu w sposób nieokreślony, nieprecyzyjny i stwarzający dzięki temu szerokie możliwości wykorzystywania zastrzeżonego uprawienia dla kredytodawcy w sposób dla siebie korzystny, co zdaniem Sądu nie miało w tej sprawie miejsca. W § 5 umowy wystarczająco precyzyjnie uregulowano kwestie dotyczące sposobu ustalania oprocentowania, a także warunków, w jakich następować będzie zmiana oprocentowania. Zgodnie z wymogami ustawy bank wskazał stopę referencyjną, którą uwzględniać miał przy zmianie oprocentowania umowy, nie był natomiast obowiązany do szczegółowego opisywania jakie czynniki oddziałują na zmianę tej stopy, kto tego dokonuje i jak często. Stopa referencyjna NBP jest publikowana przez NBP i stanowi daną powszechnie dostępną. W § 5 umowy wyjaśniono również, że odsetki są liczone od aktualnego stanu zadłużenia za faktyczny okres wykorzystania pożyczki. W § 8 umowy natomiast wskazano wysokość odsetek od zadłużenia przeterminowanego. Wskazano też, że w jednym i drugim przypadku odsetki nie będą przekraczały maksymalnej wysokości dopuszczonej ustawą. Nie sposób ustawowego wymogu oznaczenia wskaźnika referencyjnego (który został przez pozwanego spełniony) interpretować jako obowiązku udostępniania kompletnego regulaminu czy innych dokumentów stanowiących podstawę do określania wysokości tego wskaźnika przez uprawniony przez ustawę podmiot (którym, co ważne, nie jest sam pożyczkodawca). Wszak nawet gdyby ten wskaźnik referencyjny był ustalany błędnie, z naruszeniem zasad jego określania, to adresatem tego zarzutu nie mógłby być pożyczkodawca.

34.  Nie doszło również do zatajenia faktu, że od kredytowanych kosztów pożyczki również będą pobierane odsetki. Jak wynika bowiem z § 5 ust. 1 odsetki były naliczane od kwoty pożyczki o której mowa w § 1 ust. 1. Stosownie zatem do § 1 ust. 1 na kwotę pożyczki składały się m.in. kwoty przeznaczone na zapłatę kosztów związanych z udzieleniem pożyczki, wymienionymi w § 2. W § 2 wskazano, iż pożyczkobiorca jest zobowiązany do poniesienia kwoty prowizji. Całkowita kwota do zapłaty również została podana z uwzględnieniem pobierania odsetek od kwoty z § 1 ust. 1 umowy, a nie tylko do całkowitej kwoty pożyczki.

35.  Nie zasługuje również na uwzględnienie zarzut (w pewnym sensie pierwotny, bo niektóre z kolejnych zarzutów są wobec niego wtórne) niedozwolonego pobierania odsetek umownych od kredytowanych kosztów pożyczki. Nie ma żadnego przepisu ustawy, który zabraniałby pożyczkodawcy pobierania pozaodsetkowych kosztów pożyczki w taki sposób ani który nakazywałby mu naliczanie odsetek wyłącznie od całkowitej kwoty kredytu (por. wyrok SO w Warszawie z dnia 31 marca 2023 r., V Ca 3217/22, wyrok SO w Warszawie z dnia 31 lipca 2023 r., V Ca 2068/23). U.k.k. nie wyłącza możliwości ani kredytowania pozaodsetkowych kosztów kredytu (domagania się spłaty ich równowartości), ani pobierania od tych skredytowanych kosztów odsetek. Kredytobiorca korzysta w takiej sytuacji z kapitału kredytodawcy, który jednoznacznie uzależnił udzielenie pożyczki od pokrycia dodatkowych kosztów, a skoro kredytobiorca ich nie poniósł od razu, to dzięki ich skredytowaniu mógł w ogóle zawrzeć umowę pożyczki. Jeśli kredytobiorca wolał pokryć pozaodsetkowe koszty kredytu od razu, bez obowiązku zapłaty odsetek na rzecz kredytodawcy, miał zresztą taką możliwość. Umowa wyraźnie przewidywała możliwość jej wcześniejszej spłaty (§ 7) i wskazywała wysokość prowizji (§ 2 umowy), zatem pożyczkobiorca mógł dokonać wcześniejszej spłaty spłacając równowartość pozaodsetkowych kosztów w dniu otrzymania środków z kredytu, w ten sposób unikając odsetek od tych kosztów.

36.  Powoływanie się na orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2019 r., sygn. I NSK 9/18, jest nietrafne, skoro (jak przyznał powód) dotyczyło ono sytuacji po odstąpieniu od umowy kredytu konsumenckiego, kiedy to umowę traktuje się jako niezawartą i nie ma umownej lub ustawowej podstawy do pobierania pozaodsetkowych opłat.

37.  Powód zarzucił pozwanemu naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. poprzez wskazanie nieprawidłowej rocznej rzeczywistej stopy oprocentowania i całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta, niepełne określenie założeń do obliczenia RRSO poprzez pominięcie wzmianki o tym, że uwzględniono w nim również odsetki od kredytowanych kosztów pożyczki, a także wskutek niewyjaśnienia sposobu wykorzystania założeń jako przyjętych do ustalenia RRSO.

38.  Zarzut ten także nie zasługiwał na podzielenie. Bank w umowie pożyczki wskazał zarówno RRSO, jak i całkowitą kwotę pożyczki i całkowitą kwotę do zapłaty. W § 1 ust. 1 umowy wyraźnie oddzielno mieszczące się w kwocie pożyczki całkowitą kwotę pożyczki (55 937 zł) i kredytowane pozaodsetkowe koszty pożyczki (prowizję – 8 218,29 zł). Odsetki od kredytowanych pozaodsetkowych kosztów pożyczki zostały następnie uwzględnione w całkowitym koszcie pożyczki. Pozostaje to na tyle istotne dla sprawy, że wliczanie kredytowanej prowizji do całkowitej kwoty kredytu byłoby niedopuszczalne, co słusznie podkreślił sam pozwany. W orzecznictwie Prezesa UOKiK jednoznacznie przyjęto, że całkowita kwota kredytu (w rozumieniu art. 5 pkt 7 u.k.k.) nie obejmuje kosztów, które mają być pokryte z kapitału kredytu. Wniosek taki wynika z porównania art. 5 pkt 6 oraz art. 5 pkt 7. Pozwala to na uniknięcie dwukrotnego uwzględniania kosztów w całkowitej kwocie do zapłaty przez konsumenta (decyzja Prezesa UOKiK nr (...) z 10.05.2013 r.; decyzja Prezesa UOKiK nr (...) z 21.06.2013 r.; decyzja Prezesa UOKiK nr (...) z 9.10.2013 r.; decyzja Prezesa UOKiK nr (...) z 30.12.2015 r.; decyzja Prezesa UOKiK nr (...) z 8.08.2016 r.; wyrok (...) z 6.05.2015 r., XVII AmA 5/14, LEX nr 2155798; wyrok (...) z 3.12.2015 r., XVII AmA 124/14, LEX nr 2155537; wyrok (...) z 11.12.2015 r., XVII AmA 125/14, LEX nr 1973757; wyrok (...) z 26.01.2016 r., XVII AmA 165/13, LEX nr 1997815; wyrok (...) z 20.12.2016 r., XVII AmA 53/16, LEX nr 2206139). Do tego poglądu przychylił się także Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który orzekł, że: „Artykuł 3 lit. l) i art. 10 ust. 2 dyrektywy (...), a także pkt I załącznika I do rzeczonej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że całkowita kwota kredytu i kwota wypłat określają całość kwot udostępnianych konsumentowi, co wyklucza kwoty powiązane przez kredytodawcę z pokryciem kosztów związanych przez kredytodawcę z udzieleniem odnośnego kredytu, które to kwoty nie są w rzeczywistości wypłacane konsumentowi”(wyrok TSUE z 21.04.2016 r., C-377/14, R., pkt 91).

39.  Z uwagi na powyższe nie zasługuje na uwzględnienie także zarzut polegający na wadliwym określeniu RRSO z powodu uwzględnienia w nim odsetek od pozaodsetkowych kredytowanych kosztów kredytu. Jak wynika z § 1 ust. 6 do wyliczeń kwot oraz RRSO przyjęto podane w nim dane, a zatem – skoro w całkowitym koszcie pożyczki uwzględniono odsetki od pozaodsetkowych kosztów kredytu – to zostały one uwzględnione także na potrzeby podania RRSO.

40.  Powód zarzucił także naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 8 u.k.k. poprzez niepoinformowanie o ujęciu w racie odsetkowo-kapitałowej kredytowanych kosztów kredytu i naliczonych odsetek, a także jaki jest stosunek spłat całkowitej kwoty kredytu, kredytowanych kosztów kredytu i odsetek w ratach kredytu.

41.  Takie zarzuty sformułowane przez powoda są bezpodstawne. Postulowany przez powoda wymóg wyróżnienia w kwocie raty części przeznaczonej na spłatę pozaodsetkowych kosztów kredytu i odsetek od tych kosztów nie wynika z żadnego przepisu ustawy ani dyrektywy. W umowie wyjaśniono także, w jaki sposób będą rozliczane poszczególne wpłaty na rachunek spłaty pożyczki. Umowa zawierała informację, że zaliczane są one w następującej kolejności: prowizje i opłaty, odsetki od zadłużenia przeterminowanego, odsetki zaległe, zadłużenie przeterminowane z tytułu pożyczki, odsetki bieżące, bieżące raty pożyczki (§ 5 ust. 6 umowy). Umowa została napisana w sposób precyzyjny i na tyle przejrzysty, na ile pozwalał na to wymóg precyzyjności i inne wymogi ustawowe. Powoływanie się na wyrok SO w Poznaniu z dnia 31 stycznia 2022 r., sygn. XII C 2191/21 jest o tyle nietrafne, że w tymże samym uzasadnieniu Sąd wskazał, że „ Co do zarzutu pozwanego, iż nie zostało w umowie wskazane, w jaki sposób prowizja jest wliczana w ratę kredytu i jak płatna, brak szczegółowego wskazania, jaka część raty kapitałowo-odsetkowej stanowi spłatę prowizji nie jest objęta obowiązkiem informacyjnym w samej umowie. (…) Oczywistym jest, że nie musi być to zawarte w treści umowy o kredyt konsumencki - może wynikać z harmonogramu stanowiącego załącznik do umowy lub z innego dołączonego do umowy dokumentu. Dopuszczalne w ocenie sądu byłoby również wykazanie tych okoliczności w odpowiedzi na zarzut kredytobiorcy, jeśli nie żądał on dotąd - w czasie trwania umowy - harmonogramu spłat”. Sąd nie potraktował więc braku wyróżnienia części raty na spłatę pozaodsetkowych kosztów kredytu i odsetek od tych kosztów jako uzasadniające w każdym przypadku skorzystanie z sankcji kredytu darmowego.

42.  Sąd podkreśla, że jego zdaniem sankcja kredytu darmowego nie odnosi się do sytuacji, w której elementy umowy zostaną sformułowane w sposób niejednoznaczny lub niezrozumiały, gdyż art. 45 ust. 1 nie wymienia naruszenia wymogów wskazanych w art. 29 ust. 3 ustawy, który to przepis wymaga sformułowania umowy o kredyt w sposób jednoznaczny i zrozumiały. Co prawda za brak informacji w umowie może być uznane podanie informacji niewystarczających, czy nieprecyzyjnych, ale w tej sytuacji chodzi o podanie informacji nieprawdziwych, wprowadzających konsumenta w błąd, a nie informacji, które mogą budzić pewne wątpliwości interpretacyjne. Z uwagi na fakt, iż zastosowanie sankcji darmowego kredytu pociąga za sobą daleko idące skutki, interpretacja przepisów ustawy musi być ścisła i nie może prowadzić do wykładni rozszerzającej, tym bardziej że gdyby strona powodowa rzeczywiście miała wątpliwości co do jasności i precyzyjności podstaw do zmiany oprocentowania bądź podstaw do zmiany opłat, to zgodnie z zawartą umową, istniała możliwość jej wypowiedzenia, a także możliwość ewentualnego roszczenia wynikającego z art. 385 ¹ k.c., czy art. 385 § 2 k.c. (por. wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 8 maja 2019 r., XXVII Ca 1306/18, Legalis nr 2252775).

43.  Powiązany z powyższym jest zarzut naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 16 u.k.k. poprzez niewskazanie dokładnej procedury spłaty pożyczki przed terminem oraz uzależnienie wcześniejszej spłaty od dyspozycji pożyczkobiorcy. W umowie tej, jak słusznie wskazał pozwany, znajdują się postanowienia określające prawo konsumenta do przedterminowej spłaty pożyczki oraz procedurę przedterminowej spłaty (§ 7 ust. 1 umowy). Tym samym w umowie nie wprowadzono ograniczeń co do wcześniejszej spłaty pożyczki. Uprawnienie to przysługuje pożyczkobiorcy w całym okresie wykonywania umowy pożyczki i może on ją spłacić wcześniej w całości bądź w części. Przepisy ustawy nie narzucają w jaki sposób w przypadku wcześniejszej częściowej spłaty ma dojść do rozliczenia z konsumentem, w umowie zastrzeżono jedynie, że skutkiem tej wpłaty będzie zmniejszenia wysokości rat, ale już nie skrócony okres kredytowania (§ 7 ust. 2 umowy).

44.  Przewidziany w ustawie obowiązek określenia procedury spłaty wiąże się z możliwością zastrzeżenia przez pożyczkodawcę prowizji od przedterminowej spłaty kredytu (art. 50 u.k.k.). Kredytodawca powinien wyraźnie przewidzieć pobranie takiej prowizji w umowie. Zastrzeżenie takiej prowizji w innym dokumencie, np. we wzorcu umownym (regulaminie udzielania kredytów, wyłącznie w tabeli opłat, itd.), nie powoduje bezskuteczności takiego postanowienia (ani z art. 50-51, ani z pozostałych przepisów u.k.k. taki skutek nie wynika). W sytuacji takiej występuje natomiast naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 16 u.k.k., co pozwala na skorzystanie z sankcji kredytu darmowego i uchylenie się od zapłaty prowizji (i nie tylko) nieprzewidzianej w umowie. Jeżeli natomiast prowizja na wypadek wcześniejszej spłaty kredytu nie została zastrzeżona, to dla wypełnienia obowiązku z art. 30 ust. 1 pkt 16 u.k.k. wystarczy poinformowanie o możliwości wcześniejszej spłaty. Nie jest konieczne umieszczanie w umowie pożyczki cytatu albo opracowania art. 49 ust. 1 u.k.k., gdyż uprawnienie do zwrotu kosztów dotyczących okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, jest uprawnieniem ustawowym, które przysługuje niezależnie od zawartych w umowie postanowień w tym zakresie i kredytobiorca może go dochodzić na drodze sądowej bez składania dodatkowych oświadczeń. W takim stanie rzeczy art. 49 ust. 1 u.k.k. i jego rozumienie w orzecznictwie sądowym zapewniają kredytobiorcy wystarczającą ochronę dla jego interesu majątkowego w uzyskaniu zwrotu części pozaodsetkowych kosztów kredytu. Dopuszczenie możliwości, aby w razie niezawarcia w umowie odwołania lub cytatu z art. 49 ust. 1 u.k.k. stanowiło podstawę złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, powodowałoby dość nielogiczną konkurencję roszczeń – pożyczkobiorca mógłby domagać się zwrotu proporcjonalnej części pozaodsetkowych kosztów kredytu (jeśli już spłacił kredyt przed terminem) albo zwrotu wszystkich kosztów związanych z kredytem (niezależnie od tego, czy w ogóle dokonał jakiejś przedterminowej spłaty i czy miał zamiar takiej dokonać), przy czym łatwiejsze byłoby skorzystanie z tego dalej idącego roszczenia (bo wystarczyłoby, że bank nie zacytował lub nie wyjaśnił w umowie art. 49 ust. 1 u.k.k. a pożyczkobiorca złożył oświadczenie). Wykładnia prawa nie powinna prowadzić do skutków, które sprzeczne są z rozsądnym rozumowaniem, toteż zdaniem Sądu zamieszczenie w umowie pożyczki informacji o proporcjonalnym zwrocie pozaodsetkowych kosztów kredytu w razie wcześniejszej spłaty kredytu ani nie narusza obowiązku z art. 30 ust. 1 pkt 16 u.k.k., ani nie mógłby (gdyby taki obowiązek jednak istniał) uzasadniać skorzystania z sankcji kredytu darmowego.

45.  Powód zarzucił również, że umowa pożyczki zawarta przez pożyczkobiorcę i pozwanego naruszała art. 30 ust. 1 pkt 15 u.k.k. . Powód wskazywał m.in., że kredytodawca formułując termin i przesłanki do odstąpienia od umowy nie poinformował kredytobiorcy o prawie do odstąpienia od umowy kredytu w sytuacji opisanej w art. 53 ust. 2 u.k.k. Wskazać należy, że na podstawie art. 30 ust. 1 pkt 15 na kredytodawcy nie ciąży obowiązek, aby informować konsumenta o uprawnieniu do odstąpienia na innej podstawie prawnej niż art. 53 ust. 1. Obowiązek taki może powstawać stosownie do przepisów szczególnych (T. Czech [w:] Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2018, art. 30). Ponadto zgodnie z postanowieniem art. 11 ust. 1 umowy łączącej strony kredytobiorca został poinformowany o prawie do odstąpienia umowy w terminie 14 dni od zawarcia umowy albo od jej wypłaty, jeśli termin był późniejszy. Tym samym bank wywiązał się z ciążącego na nim obowiązku wynikającego z art. 53 ust. 1 u.k.k. Zdaniem Sądu brak wskazania w treści umowy informacji o możliwości odstąpienia umowy w przypadku wskazanym w art. 53 ust. 2 u.k.k. albo jakimkolwiek innym przewidzianym np. w k.c. nie pozwala na skorzystanie z sankcji darmowego kredytu. Ewidentnie bowiem w u.k.k. sformułowano szczególną podstawę i tryb odstąpienia (art. 53 ust. 1 oraz ust. 3-5 u.k.k.) w przypadku umowy o kredyt konsumencki, stąd też logiczne jest, że obowiązek informacyjny z art. 30 ust. 1 pkt 15 dotyczy właśnie tego uprawnienia, a nie każdej możliwej podstawy odstąpienia. Gdyby było inaczej, a intencją ustawy byłoby udzielanie pożyczkobiorcom przewodnika po wszystkich kodeksowych i pozakodeksowych podstawach do odstąpienia od umowy, to przepis ten byłby sformułowany odmiennie. Znów powód na poparcie swojego stanowiska przywołuje cytat z orzeczenia sądu (Sądu Okręgowego – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 5 lipca 2018 r., sygn. XVII AmA 1/16) nieadekwatnego do przedmiotu tej sprawy, albowiem kwestionowane przez SOKiK postanowienie umowne zastrzegało formę pisemną pod rygorem nieważności, czyli nie znajdującej poparcia w przepisach k.c. lub u.k.k.

46.  Nie stanowiło też naruszenia przepisów ustawy niezawarcie w umownie zdania, że skutkiem złożenia oświadczenia odstąpieniu będzie traktowanie umowy jakby nie została zawarta. W § 15 umowy opisano skutki oświadczenia o odstąpieniu z perspektywy świadczeń, jakie strony będą zobowiązane sobie zwrócić w takiej sytuacji. Te postanowienia udzielają więc konsumentowi wszystkich istotnych (i praktycznych) informacji, które powinien posiadać przed skorzystaniem z oświadczenia o odstąpieniu od umowy. To, czy umowę traktuje się wówczas jako niezawartą czy nie, w żaden sposób nie oddziałuje na obowiązki konsumenta, stąd też brak dosłownej informacji o tym skutku odstąpienia nie może uzasadniać skorzystania z sankcji kredytu darmowego.

47.  Podsumowując dotychczasowy wywód – wskazywane powyżej przez powoda naruszenia obowiązków informacyjnych nie znajdują podstawy w ustawie i obiektywnej interpretacji jej przepisów, a wyłącznie w narracji powoda, ukierunkowanej na znalezienie podstaw do skorzystania z sankcji kredytu darmowego. Powód nie dostrzega jawnej sprzeczności w swoim stanowisku jednocześnie odwołując się do wymogu, aby umowa była zrozumiała (art. 29 ust. 3 u.k.k.), i wskazując na rzekome braki lub niedostateczną szczegółowość umowy, postulując, aby zawierała ona np. omówienie procedury i sposobu ustalania wysokości referencyjnej przez NBP lub kodeksowych i pozakodeksowych podstaw do odstąpienia od umowy. Wykładnia proponowana przez powoda nakładałaby na kredytodawców obowiązki niemożliwe jednocześnie do spełnienia – udzielenia informacji o warunkach umowy w sposób zrozumiały oraz udzielenia dokładnych, obszernych informacji o tych warunkach, choćby zależały one od decyzji podmiotów innych niż pożyczkodawca lub stanowiły informacje publicznie dostępne. Z łatwością można sobie wyobrazić, że umowa zawierająca wszystkie wymagane (według twierdzeń powoda) elementy byłaby podważana z powodu jej obszerności i nieczytelności. Umowa zawarta przez cedenta i pozwanego natomiast zawiera wszystkie elementy wymagane przez ustawę i przedstawia rozsądny kompromis pomiędzy wyczerpującym a zrozumiałym udzielaniem informacji i formułowaniem postanowień umownych.

Stwierdzone naruszenia

48.  Powyższa argumentacja Sądu jest tożsama z przytaczaną w poprzednich wyrokach wydanych w sprawach z powództwa powoda. Tym niemniej z uwagi na wydane w styczniu i lutym 2025 r. przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wyroki na temat przepisów dyrektywy o kredycie konsumenckim Sąd był zmuszony zrewidować w pewnej części swój dotychczasowy pogląd. Z tego też względu Sąd uznał, że oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego w niniejszej sprawie było uzasadnione naruszeniami art. 30 ust. 1 pkt 10 i 7 ustawy.

49.  W myśl art. 30 ust. 1 pkt 10 ustawy umowa kredytu konsumenckiego powinna zawierać informację o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki (…), oraz warunkach, na jakich koszty te mogą ulec zmianie. W wyroku z dnia 13 lutego 2025 r., sygn. C-472/23, TSUE wyjaśnił, że odpowiadający temu przepisowy ustawy art. 10 ust. 2 lit. k dyrektywy (...) w sprawie umów o kredyt konsumencki należy interpretować w ten sposób, że fakt, iż umowa o kredyt wymienia pewną liczbę okoliczności uzasadniających zwiększenie opłat związanych z wykonaniem umowy, przy czym właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny konsument nie jest w stanie zweryfikować ich wystąpienia ani ich wpływu na te opłaty, stanowi naruszenie obowiązku informacyjnego ustanowionego w tym przepisie, o ile wskazanie to może podważyć możliwość dokonania przez tego konsumenta oceny zakresu jego zobowiązania. W wyroku tym zwrócono również uwagę, że postanowienia dotyczące warunków zmiany opłat i prowizji (por. pkt 14-16 wyroku) zostały określone na podstawie wskaźników, które dla konsumenta są trudne do zweryfikowania zarówno przed zawarciem umowy, jak i w trakcie jej wykonywania. Chodzi tu bowiem w szczególności o zmienne wskaźniki ekonomiczne, w tym wskaźniki kontrolowane przez sam bank, a także wskaźniki opisane losowo, odzwierciedlające ewolucję prawną w szerokim znaczeniu. Ponadto okoliczność, że wzrost opłat rozpatrywanych w postępowaniu głównym był ograniczony ilościowo, maksymalnie do 200 %, i czasowo, maksymalnie do czterech razy w roku, nie później niż sześć miesięcy po wystąpieniu warunku, nie może podważyć tego stwierdzenia (pkt 45 wyroku).

50.  Umowa zawarta pomiędzy pozwanym a E. D. zawiera niemal tożsame postanowienia dotyczące zmiany opłat i prowizji (§ 3 ust. 2-6 umowy), a tym samym powinny zostać ocenione tożsamo z oceną zawartą w pkt 45 wyroku Trybunału. Postanowienia te mogą podważyć możliwość dokonania przez konsumenta oceny zakresu jego zobowiązania, albowiem nie wykluczają one podwyższenia prowizji za samo udzielenie kredytu albo wprowadzenia nowych opłat za obsługę kredytu sprowadzających się do takiego samego skutku. Przez to umowa pożyczki będąca przedmiotem oceny narusza art. 30 ust. 1 pkt 10 ustawy o kredycie konsumenckim.

51.  Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. umowa pożyczki powinna określać rzeczywistą roczną stopę oprocentowania oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia. TSUE w wyroku z dnia 23 stycznia 2025 r., sygn. C-667/23, wskazał, że założenia przyjęte do obliczenia rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO) muszą być wyraźnie wskazane w umowie o kredyt i nie wystarczy w tym względzie, aby konsument mógł je sam zidentyfikować, analizując warunki tej umowy. W załączniku nr 4 do ustawy o kredycie konsumenckim określono sposób ustalania rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania i możliwe do przyjęcia założenia. W umowie zawartej pomiędzy pozwanym a E. D. nie wskazano jakie konkretnie kwoty zostały przyjęte na potrzeby obliczenia RRSO, a jedyne założenie wskazano w § 1 ust. 6 umowy. W świetle interpretacji prawnej dokonanej w wymienionym wyroku TSUE należało zatem stwierdzić, że umowa pożyczki nie jest zgodna z art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k.

52.  Wobec wystąpienia powyższych uchybień w umowie pożyczki zawartej przez cedentkę i pozwanego Sąd musiał stwierdzić, że oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego było skuteczne, a zatem uiszczone przez cedentkę świadczenia z tytułu prowizji i odsetek od pożyczki były pozwanemu nienależne, w związku z czym na podstawie art. 410 k.c. cesjonariusz może domagać się ich zwrotu. Zgodnie z dokonanymi ustaleniami faktycznymi E. D. uiściła do dnia 16 października 2023 r. kwotę 24 961,05 zł tytułem odsetek od kredytu, pobrano od niej też prowizję w wysokości 8 218,29 zł. Tym samym żądanie powoda o zasądzenie kwoty 33 179,34 zł podlegało uwzględnieniu w całości.

Odsetki

53.  O odsetkach orzeczono zgodnie z art. 481 i 455 k.c., to jest termin początkowy odsetek należało ustalić na podstawie dokonanego wezwania do zapłaty. Ustalono, że wezwanie dotarło do pozwanego najpóźniej 16 października 2023 r., a zatem dopiero po upływie siedmiu dni od tej daty powodowi przysługują odsetki, to jest od dnia 24 października 2023 r. W pozostałej części żądanie odsetkowe zostało oddalone.

Koszty postępowania

54.  O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art.100 k.p.c. Powód przegrał sprawę w niewielkiej części (co do części roszczenia odsetkowego), w związku z czym to na jego rzecz zasądzono zwrot kosztów procesu od pozwanego. Na koszty te złożyły się opłata od pełnomocnictwa (17 zł), opłata od pozwu (1 659 zł) oraz koszty zastępstwa procesowego w wysokości 3 600 zł (na podstawie § 2 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych), łącznie 5 276 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty na podstawie art. 98 §1 ¹ k.p.c. Z uwagi na to, że pozwany nie wniósł odpowiedzi na zażalenie i nie wnosił o zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego na swoją rzecz, kosztów zastępstwa procesowego za to postępowanie nie przyznano.

Zarządzenie:
(...)

(...)